Jak osłabić schemat Deprywacji emocjonalnej

Samodzielna praca nad schematem Deprywacji emocjonalnej, może być zadaniem bardzo trudnym do wypełnienia. Jakaś część pracy może zostać wykonana samodzielnie. Będzie to dobry punkt wyjścia do głębszego osłabiania tego schematu. Osobiście jestem zdania, że każdy wysiłek włożony w uświadomienie sobie oraz uelastycznienie schematów, które rządzą naszym zachowaniem, procentuje nam większym poczuciem wolności, sprawczości i kompletności.

Sądzę jednak, że pełne rozpuszczenie “lodu”, którym skuty jest wewnętrzny krajobraz osoby, która wykształciła schemat Deprywacji emocjonalnej w dzieciństwie, będzie możliwe w relacji z drugim człowiekiem, który jest gotowy ofiarować nam bezwarunkową akceptację, troskę i czułość.

Gdy otworzymy się na emocjonalne ciepło i bezpieczną więź z drugim człowiekiem, jesteśmy w stanie tą osobę uwewnętrznić w sobie, jako nasz model dobrego, troskliwego wewnętrznego rodzica/przyjaciela i zmienić schemat działania, myślenia oraz czucia na bardziej łaskawy i troskliwy wobec samego siebie. Taką osobą może być terapeuta, który się specjalizuje w pracy nad głębokimi ranami na tle więzi i przywiązania w dzieciństwie (dobrze się tu może sprawdzić doświadczony terapeuta schematów, czy terapeuta w nurcie Lowena) lub po prostu kochający partner czy bardzo życzliwy przyjaciel – pod warunkiem, że otworzymy się na to, co on chce nam dać i pozwolimy sobie spojrzeć na siebie jego/jej oczami.

Problemem osób, które wykształciły schemat deprywacji emocjonalnej jest nadmierna kontrola emocji. W wyniku doświadczeń w relacji z bliskimi osobami, nauczyły się, że najbezpieczeniejszą strategią jest kontrolowanie i ukrywanie swoich stanów emocjonalnych, co powoduje szereg problemów w życiu osobistym. Jeśli czujesz, że to coś o Tobie, przygotowałam trzy pogłębione lekcje mailowe na ten temat. Zapraszam 🙂

Jeffrey E. Young oraz Janet S. Klosko proponują następujące kroki samodzielnego osłabienia schematu Deprywacji emocjonalnej:

1. Zrozumienie i przeżycie emocjonalne deprywacji emocjonalnej doświadczonej w dzieciństwie

Jeffrey Young i Janet Klosko piszą, że osoba, która doświadczyła zaniedbania emocjonalnego ze strony najbliższych w dzieciństwie nosi w sobie zarówno skrytą złość jak i skryty żal. W zależności od stylu radzenia sobie jaki wykształciliśmy może nam być łatwiej doświadczać i wyrażać złość (w przypadku stylu kontratakującego, pełnego żądań i urazy wobec innych) lub smutek i ból (w przypadku stylu podporządkowanego, nieoczekującego nic od innych i przyzwalającego na zaniedbywanie swoich potrzeb). Do pełnego uleczenia schematu i zasklepienia rany związanej z opuszczeniem emocjonalnym potrzeba przeżyć obie te emocje.

Deprywacja emocjonalna może mieć miejsce w trzech obszarach. Jeśli potrzebujesz wróć do poprzedniego tekstu o Deprywacji emocjonalnej i odpowiedz sobie szczerze na pytanie jak sprawdzili się Twoi rodzice we wszystkich 3 sferach zaspokojenia potrzeb emocjonalnych Ciebie jako dziecka? Ma to znaczenie, ponieważ to ukształtowało Twój schemat. Żeby zacząć go zmieniać, musisz ustalić stan faktyczny i jego źródło.

2. Monitoruj obecne uczucie deprywacji. Otwórz się na potrzebę opieki, empatii i przewodnictwa w obecnych relacjach

Jeśli rozpoznajesz u siebie schemat Deprywacji Emocjonalnej, zupełnie naturalne jest, że możesz czuć się często zlekceważona/y, samotna/y, niepotrzebna/y i niezrozumiana. To są te momenty, kiedy aktywizuje Ci się schemat Deprywacji Emocjonalnej.

Zauważaj te momenty i rozpoznawaj, jako momenty kiedy schemat działa. Postaraj się nie uciekać od emocji, które towarzyszą tym chwilom. Być może wypracowałaś/eś metody radzenia sobie z tymi trudnymi emocjami – możesz uciekać w nałogi (alkohol, papierosy) lub uzależnienia behawioralne (rozrywki cyfrowe, pracoholizm, zakupoholizm, zajadanie smutku), żeby się znieczulić. Możesz się zamykać w sobie lub wręcz przeciwnie szukać pocieszenia u przyjaciół i narzekać na to jaki Twój partner jest zły, a Ty jesteś biedną, niewinną ofiarą. Możesz wpadać w wir pracy lub w bezradność i prokrastynację.

Jakakolwiek jest Twoja metoda, powstała po to, by Cię chronić przed drażnieniem bardzo głębokich ran na tle przywiązania i więzi. Odruchy ucieczkowe są normalne, ponieważ ból związany z niezaspokojonymi potrzebami na tle przywiązania w dzieciństwie jest bardzo dojmujący, a dziecko, które tego doświadczało było bezradne i osamotnione w swoim cierpieniu.

Jeśli jednak Twoim celem jest wyrwanie się z uścisku tych uczuć i zagojenie rany, jeśli Twoim celem jest uleczenie wewnętrznego dziecka, musisz znaleźć w sobie siłę i odwagę, by opatrzyć tą ranę, co wiąże się z tolerowaniem pewnego przejściowego uczucia bólu i dyskomfortu, tak samo jak w przypadku fizycznej rany.

Jeśli tylko masz akurat dość siły, postaraj się powstrzymać nawykowe metody znieczulania się i pozostań przy sobie. Uświadom sobie co czujesz i dlaczego. Z czym Ci się kojarzy ta sytuacja i to zachowanie partnera. Kiedy wcześniej się tak czułaś/eś? Czy kojarzy Ci się jakaś sytuacja z dzieciństwa, którą teraz odtwarzasz w bieżącej relacji? Przyjmij te uczucia i jeśli jesteś w stanie daj sobie parę słów otuchy “jestem przy Tobie, nie jesteś sama”, “Masz prawo się tak czuć”, “Ja jestem przy Tobie bez względu na wszystko”.

Po czasie możesz się zastanowić, czy naprawdę zachowanie partnera było wymierzone w Ciebie, czy był to rodzaj nadinterpretacji z Twojej strony, żeby potwierdzić Twój schemat? Czy następnym razem możesz zareagować inaczej na tą sytuację, w sposób w którym ochronisz swoje potrzeby i granice oraz zakomunikujesz je partnerowi? Nawet jeśli partner nie będzie w stanie zaspokoić Twojej potrzeby, sam fakt, że staniesz po swojej stronie i przyjmiesz aktywną postawę, będzie dla Ciebie leczący, ponieważ nie będziesz się osuwać w postawę ofiary uzależnionej od partnera, tylko poczujesz swoją siłę i zdolność do samostanowienia i ochrony siebie. Nie jesteś już dzieckiem bezradnym i zdanym na łaskę i niełaskę swoich rodziców (tudzież partnera). Jesteś dorosłą osobą i pełnisz rolę rodzica wobec swojego wewnętrznego dziecka oraz rolę partnera (a nie dziecka lub rodzica) wobec swojego partnera. To Ty musisz zadbać i zawalczyć o siebie, żeby inni mogli spełniać Twoje potrzeby i traktować Ciebie tak jak sobie tego życzysz.

3. Przyjrzyj się swoim przeszłym związkom

Jaki wzorzec wyłania się z Twoich bliskich relacji z innymi? Jeffrey Young i Janet Klosko proponują spisanie listy minionych lub obecnych bliskich relacji i spisanie cech charakterystycznych dla każdej z tych relacji. Czy ta osoba jest w stanie wyjść na przeciw Twoim potrzebom? Czy nudziłeś się w tej relacji, bo ktoś traktował Cię zbyt dobrze? Czy otrzymywałeś w tej relacji dużo, ale nie umiałeś/aś tego przyjąć?

Podczas spisywania takiej listy wzorce Dustina stawały się rażąco oczywiste. Wyraźnie zobaczył, że w przypadku każdej kobiety, której pragnął, od początku były dostępne wskazówki na temat jej emocjonalnej niedostępności. W każdym przypadku Dustin ignorował te pierwsze sygnały ostrzegawcze. Było to bardzo bolesne dla niego, kiedy rozpoznał w terapii, że nawet najbardziej intensywne związki były od samego początku skazane na niepowodzenie.

Program zmiany sposobu życia. Uwalnianie się z pułapek psychologicznych, Jeffrey E. Young, Janet S. Klosko

4. Unikaj oziębłych, zdystansowanych partnerów, którzy działają na Ciebie jak magnes

Jeffrey Young i Janet Klosko mają dość kontrowersyjną sugestię dla osób ze schematem Deprywacji Emocjonalnej. W miłosnych związkach powielamy wzorce więzi, które wykształciliśmy z naszymi pierwszymi obiektami przywiązania, czyli rodzicami bądź opiekunami. Jeśli mamy schemat Deprywacji emocjonalnej, ten wzorzec więzi jest toksyczny i niszczący dla nas samych. Będą nas pociągać osoby zimne i raniące swoim chłodem i zdystansowaniem emocjonalnym.

Jeśli spotykasz kogoś kto Ci się podoba, oceń stopień pożądania na skali od 0 do 10, jeżeli wynik jest wysoki, pomyśl dwa razy zanim wejdziesz w tą relację. Okazjonalnie takie związki udają się, jednak po dłuższym okresie docierania się. Najczęściej silne pożądanie opiera się bardziej na schemacie, który uruchamia partner, niż na pozytywnych wartościach wzmacniających relację.

Program zmiany sposobu życia. Uwalnianie się z pułapek psychologicznych, Jeffrey E. Young, Janet S. Klosko

5. Kiedy spotykasz kogoś kto jest emocjonalnie szczodry, daj tej relacji szansę. Proś o co potrzebujesz i dziel się swoją wrażliwością

Problemem osób ze schematem Deprywacji Emocjonalnej jest to, że nudzą się i czują się nieswojo w relacjach z osobami, które nie są oziębłe, narcystyczne lub zdystansowane emocjonalnie. Schemat będzie Cię wpychał w ramiona osób, które są dysfunkcyjni w relacjach, bo to jest “oprogramowanie”, które zostało Ci wgrane w dzieciństwie. Tak wygląda bliska relacja. Będzie się tak działo, mimo tego, że cierpisz w takich relacjach.

Przełamanie i uzdrowienie schematu wymaga działaniu pod prąd. Odważaniu się komunikować swoje potrzeby mimo lęku, że i tak zostaną odrzucone. Dawaniu szans relacjom, w których schemat wariuje.

Dustin zdał sobie sprawę, że przez większość czasu w relacji z Michelle nie był znudzony tylko poirytowany. Był zły, że ona nie daje mu tego, czego potrzebował. Oczywiście Dustin nie mówił Michelle czego potrzebuje. To jest typowy wzór przy Deprywacji emocjonalnej. Trzymasz w sekrecie swoje potrzeby, a później jesteś zły, kiedy tego nie otrzymujesz. Ukrywanie swoich potrzeb jest w pewnym sensie podporządkowywaniem się temu schematowi. Sprawiasz, że mimo tego, że Twój partner jest ciepłą osobą, Twoje potrzeby nie zostają zaspokojone.

Program zmiany sposobu życia. Uwalnianie się z pułapek psychologicznych, Jeffrey E. Young, Janet S. Klosko

6. Przestań obwiniać partnera/kę i wymagać

Komunikowanie swoich potrzeb za pomocą obwiniania i rzucania żądań w stronę partnera zraża drugą osobę i zniechęca ją do bliskości i okazywania ciepła. Pod złością i gniewem kryje się zwykle uczucie skrzywdzenia i wrażliwości. Na te uczucia wyrażone wprost (bez obwiniania i wyrażania żądań) łatwiej jest partnerowi zareagować ciepłem, troską i ochroną. Jednocześnie dla nas – osób, które doświadczyły deprywacji emocjonalnej – otwarte wyrażanie takich uczuć wzbudza głęboko zakodowany lęk i poczucie zagrożenia.

Zamiast trzymać w sobie urazę i uczucie skrzywdzenia, oraz pozwalać jej narastać, lepiej (choć trudniej) wyrazić wprost swoje uczucia i pozwolić partnerowi na zaspokojenie potrzeb. W innym wypadku najbardziej prawdopodobne jest to, że partner będzie się odsuwał, żeby się chronić przed ciągłymi żądaniami i napadami złości i skrywanej urazy z Twojej strony.

Praca nad zmianą

Przeprogramowanie schematu Deprywacji emocjonalnej jest wielkim wyzwaniem, jednak ma potencjał przynieść wielkie, pozytywne zmiany w życiu osoby dotkniętej tym schematem. Ponieważ relacje i więzi są tym aspektem życia, który najsilniej wpływa na uczucie szczęścia i zadowolenia z życia, praca nad swoją zdolnością do wchodzenia w głębokie, satysfakcjonujące relacje ma potencjał znaczącej poprawy dobrostanu i poczucia szczęścia danej osoby.

To smutne, że im większej deprywacji doświadczyłeś w dzieciństwie, tym intensywniej musisz pracować nad zmianą. To kolejna niesprawiedliwość w ciągu krzywd, które Cię spotkały. Jeśli byłeś poważnie skrzywdzony jako dziecko, potrzebujesz profesjonalnej pomocy.

Program zmiany sposobu życia. Uwalnianie się z pułapek psychologicznych, Jeffrey E. Young, Janet S. Klosko

W pracy nad tym schematem dobrze się sprawdzi współpraca z doświadczonym terapeutą.

W przypadku tego konkretnego schematu, dobrym wsparciem dla procesu terapii mogą się okazać techniki, które się skupiają na docieraniu do głębokich ran psychicznych poprzez pracę na poziomie ciała.
Szczególnie pomocne może być EMDR – odczulanie poprzez ruch gałek oczu, jest to sposób terapii polecany przez WHO do leczenia traumy.
Skutecznym wsparciem dla procesu terapeutycznego również może być proces TRE

Przeczytaj też: Zrzucanie napięcia, otrząsanie się z emocji – co to jest TRE ®?

Cykl wpisów na temat Terapii Schematów:

Wszystkie wpisy na temat Terapii Schematów na moim blogu są merytoryczne i oparte na źródłach. Łączą wiedzę teoretyczną z moim unikalnym doświadczeniem własnej kilkuletniej Terapii Schematów.

Wpisy o Terapii Schematów dostępne bezpłatnie:
🔓 Tutaj jesteś: Jak osłabić schemat Deprywacji emocjonalnej
🔓 Tryby w Terapii Schematów
🔓 Schemat Wadliwość

Wpisy o Terapii Schematów dostępne w Strefie Czytelnika
🔒 Jak osłabić schemat Wadliwość
🔒 Schemat Izolacja społeczna
🔒 Schemat Izolacja Społeczna – moja osobista historia
🔒 Przykład aktywowania się schematu Izolacja Społeczna
🔒 Schemat Porażka w Terapii Schematów
🔒 Schemat Podatność na zranienie lub zachorowanie
🔒 Jak osłabić schemat Podatność na zranienie i zachorowanie
🔒 Schemat Nadmierne Wymagania
🔒 Jak osłabić schemat Nadmiernych Wymagań
🔒 Schemat Podporządkowanie się
🔒 Jak osłabić schemat Podporządkowanie
🔒 Schemat Deprywacja emocjonalna

Źródła:
Terapia Schematów, przewodnik praktyka, Jeffrey E. Young, Janet S. Klosko, Marjorie E. Weishaar, Sopot 2015, GWP
Terapia Schematów dzieci i młodzieży, Christof Loose, Peter Graaf, Gergard Zarbock, Sopot 2020, GWP
Program zmiany sposobu życia. Uwalnianie się z pułapek psychologicznych, Jeffrey E. Young, Janet S. Klosko, Warszawa 2012, Wydawnictwo Zielone Drzewo
Zdjęcie autorstwa Boxed Water Is Better, Unsplash