Ewolucja

Bycie tu i teraz brzmi pięknie, ale z ewolucyjnego punktu widzenia jest wręcz nienaturalne. Umysł został zaprogramowany do przetrwania – do analizowania zagrożeń, wyciągania wniosków z przeszłości i przewidywania przyszłości. Dlatego trudno nam po prostu „być”. Zawsze gdzieś błądzimy myślami: martwimy się, planujemy, roztrząsamy. I nic dziwnego – to właśnie ta zdolność pozwoliła naszym przodkom przeżyć.

Ale choć kiedyś było to konieczne, dziś często staje się pułapką. Bo czy naprawdę w każdej chwili musimy rozważać wszystkie możliwe zagrożenia? A może czasem warto po prostu napić się herbaty i zauważyć, że jest ciepła?

Do podobnych wniosków doszedł Jon Kabat-Zinn, który – zafascynowany buddyjską kulturą – postanowił spopularyzować praktykę uważności i połączyć ją ze współczesną medycyną. Zauważył, że samo świadome kierowanie uwagi – na przykład na ciepło filiżanki w dłoniach – może zmieniać nasze doświadczenie. Zaczął uczyć pacjentów, by zamiast walczyć z bólem czy stresem, po prostu je obserwowali. I okazało się, że to działa.

Skąd jednak wiemy, że to nie tylko subiektywne odczucie? Czy faktycznie można zmierzyć wpływ mindfulness na nasz umysł i ciało?

Badania naukowe nad mindfulness

Od lat 90. XX wieku naukowcy coraz częściej przyglądali się mindfulness, próbując zbadać jego wpływ na umysł i ciało. Zainteresowanie tym tematem gwałtownie wzrosło, a badania wykazały, że praktyka uważności może przynieść korzyści w różnych aspektach życia – od redukcji stresu po poprawę zdrowia psychicznego.

Przykładem jest program Mindfulness-Based Stress Reduction (MBSR), opracowany przez Jona Kabat-Zinna, który okazał się skuteczny w łagodzeniu objawów przewlekłego bólu i depresji. W badaniach z udziałem uczestników programu MBSR zaobserwowano zmiany w aktywności mózgu, które sugerują, że regularna praktyka uważności może poprawić naszą zdolność do radzenia sobie ze stresem i emocjami.

Jednym z najbardziej przełomowych badań było wykorzystanie neuroobrazowania. Naukowcy odkryli, że osoby regularnie praktykujące mindfulness wykazują zmiany w strukturze mózgu, zwłaszcza w obszarach związanych z emocjami – takich jak ciało migdałowate, odpowiedzialne za reakcje na stres. Zmiany te były związane z obniżeniem reaktywności emocjonalnej, co prowadziło do lepszej kontroli nad stresem i emocjami.

Dodatkowo, badania sugerują, że mindfulness poprawia koncentrację i zdolność do skupienia uwagi na bieżącym zadaniu.

Dalajlama i naukowcy

Jednym z ważnych momentów w naukowym badaniu mindfulness było spotkanie Dalajlamy z naukowcami w 1992 roku, które znacząco wpłynęło na zainteresowanie medytacją w świecie zachodnim.

Dalajlama, lider buddyzmu, od dawna interesował się nauką, szczególnie w kontekście zrozumienia duchowości i umysłu. Zaprosił grupę naukowców, psychologów i badaczy, aby wspólnie zbadać, w jaki sposób praktyki medytacyjne – w tym mindfulness – wpływają na umysł i ciało.

W ramach tego spotkania przeprowadzono pierwsze eksperymentalne badania z udziałem mnichów buddyjskich, którzy od lat praktykowali medytację. Wyniki były niezwykłe – osoby te wykazywały intensywną aktywność w obszarach mózgu związanych z empatią, współczuciem, koncentracją i kontrolą emocji. Co więcej, aktywność ta była wyższa niż u osób, które nie miały doświadczenia w medytacji.

Badanie to było jednym z pierwszych naukowych dowodów na to, że medytacja i mindfulness mogą rzeczywiście wpływać na fizjologię mózgu, wzmacniając zdolności takie jak empatia oraz umiejętność zarządzania emocjami.

Zastosowanie mindfulness w różnych dziedzinach życia

Dzięki tym badaniom mindfulness zyskało naukowe potwierdzenie jako narzędzie do poprawy zdrowia psychicznego i emocjonalnego. Stało się metodą wykorzystywaną w różnych obszarach życia:

Terapia.

Mindfulness jest często łączone z terapią poznawczo-behawioralną w leczeniu depresji i zaburzeń lękowych. Zamiast walczyć z emocjami, uczymy się je zauważać i akceptować, co zmniejsza ich siłę.

Edukacja

Praktyka mindfulness pomaga dzieciom i młodzieży w koncentracji, radzeniu sobie ze strese|m i budowaniu zdrowego podejścia do emocji. Poprawia także wyniki w nauce, ucząc świadomego zarządzania uwagą.

Sport

Mindfulness znalazło zastosowanie także w psychologii sportu. Sportowcy wykorzystują uważność, by lepiej kontrolować emocje, redukować stres i osiągać lepsze wyniki poprzez pełne skupienie na chwili obecnej. Przykładem może być Jon Kabat-Zinn, który współpracował z olimpijczykami, ucząc ich uważności w celu poprawy koncentracji i odporności psychicznej.

Biznes i korporacje

W korporacjach mindfulness pomaga w przeciwdziałaniu wypaleniu zawodowemu i poprawie koncentracji. Pracownicy, praktykując uważność, uczą się radzenia sobie ze stresem i presją, co pozytywnie wpływa na ich efektywność i dobrostan psychiczny.

Jak wygląda mindfulness w praktyce?

Ale jak to wygląda w codziennym życiu? Co się zmienia, gdy zaczynamy praktykować mindfulness?

Czytasz ten artykuł na komputerze czy telefonie? Siedzisz czy leżysz? Trzymasz telefon w ręce? Czujesz jego ciężar? Jest ciepły czy zimny? Jaki kolor mają litery na ekranie? Czy jest Ci wygodnie, czy coś byś poprawił? Słyszysz jakieś dźwięki z otoczenia? Może samochody, może sąsiadów? A może panuje cisza?

Zatrzymaj się na moment. Zauważ te szczegóły.

Już nie tylko czytasz artykuł, lecz również go doświadczasz. To jest właśnie mindfulness.

Proste? Trudne?

A gdybyś przez cały dzień zwracał uwagę na takie szczegóły? Jak mogłoby to zmienić Twoje samopoczucie?

Podsumowanie

Mindfulness to podejście, które daje nam możliwość lepszego radzenia sobie z codziennymi trudnościami. Dzięki regularnej praktyce uczymy się, jak reagować na stres i emocje w sposób, który nie prowadzi do ich nasilenia, ale pozwala zrozumieć, co się z nami dzieje. Ważne jest, by być obecnym tu i teraz – to daje nam przestrzeń, by nie ulegać natłokowi negatywnych myśli, ale świadomie decydować, jak na nie reagować. Takie podejście pomaga nie tylko w obniżeniu napięcia, ale też w głębszym połączeniu z sobą, co daje poczucie spokoju i równowagi, stanowiąc solidny fundament dla dalszego rozwoju.”

Źródła:

1. Jon Kabat-Zinn. Życie pełne stresu (oryg. Full Catastrophe Living). Przekład Krzysztof Matuszewski. Wydawnictwo: Znak, 2005.

2. Pema Chodron. Kiedy wszystko się wali (oryg. When Things Fall Apart). Wydawnictwo: Zysk i S-ka, 2007.

3. Fotografia Jessica Mangano unsplash