Badania Rene Spitza nad skutkami rozłąki z matką

Rene Spitz jest austriackim psychoterapeutą, który zasłynął swoją pracą nad rolą czułości, miłości, przywiązania do matki i zaburzeń rozwoju u dzieci z powodu porzucenia lub niedostępności emocjonalnej matki. Mimo, że jego nazwisko jest mało znane, jest on pionierem psychiatrii dziecięcej i autorem bardzo istotnych badań nad psychologią rozwoju człowieka.

Przeczytaj też: Potrzeba bliskości i dotyku – eksperyment Harrego Harlow’a

Jego praca dała psychologii dowody na to, że dla dziecka niezbędne do przeżycia jest doświadczanie miłości, czułości i dotyku. Rene Spitz udowodnił również, że odpowiednia opieka fizjologiczna (karmienie, przewijanie) nie jest w stanie braku tych pierwszych zrekompensować dziecku.

Poszukiwania przyczyny wysokiej śmiertelności niemowląt w sierocińcach

Dowiodły tego badania przeprowadzone w latach 40 XX wieku przez Renego Spitza. Zastanawiano się wtedy dlaczego jest tak wysoka śmiertelność wśród niemowląt w sierocińcach (wynosiła ona wtedy 30%).

Powszechnie uważano, że to przez zarazki, dlatego oddzielano niemowlęta od siebie i dbano o sterylność warunków. Rene Spitz, wysnuł tezę, że za śmiertelność niemowląt nie są odpowiedzialne zarazki, tylko brak czułości i pełnego miłości dotyku.

By udowodnić swoje przypuszczenia, obserwował przez kilka lat dwie grupy – dzieci ze szpitalnego sierocińca, trzymane w sterylnych warunkach, w których jedna opiekunka zajmowała się 7emką dzieci. W 37.3% obserwowanych przypadków, dzieci pozbawione matczynej opieki umierały przed ukończeniem 2 roku życia, mimo, że były prawidłowo karmione i pielęgnowane na poziomie fizycznym.

Drugą obserwowaną grupą były dzieci z przywięziennego domu opieki, w którym matki-więźniarki mogły przebywać ze swoimi dziećmi przez większą część dnia. Okazało się, że dzieci więźniarek, pomimo braku przestrzegania zasad sterylności, nie tylko nie umierają tak masowo jak dzieci ze szpitalnego sierocińca, ale również rozwijają się o wiele lepiej i szybciej.

Badania porównawcze sierot i dzieci ze zdrowego domu

Na Youtube można obejrzeć nagranie porównawcze rozwoju dzieci żyjących w domowym, sprzyjającym środowisku z sierotami w tym samym wieku. Uderzające w tym badaniu jest obserwowanie, jak dzieci otoczone rodzicielską opieką rozwijają się, zaś te umieszczone w sierocińcu od pewnego wieku zaczynają gasnąć i zatrzymują w rozwoju.

Rene Spitz na koniec podsumowuje wynik swojego badania porównawczego następującą tezą:

Fizyczna i emocjonalna bliskość matki tworzą dla dziecka klimat sprzyjający i zachęcający do rozwoju, dzięki któremu może z niemowlęcia stać się w pełni rozwiniętą istotą ludzką. Bez wsparcia w postaci obecności i bliskości matki, iskra, która rozbłysła przy narodzinach dziecka, będzie stopniowo gasła.

Rene Spitz

Faktycznie dokładnie to możemy zaobserwować na sporządzonych przez tego badacza nagraniach porównawczych.

Prace nad rolą przywiązania do matki w rozwoju dziecka

Inną istotną pracą Rene Spitza oraz Katherine Wolf jest analiza zachowania niemowląt, które miały doskonałe relacje ze swoją matką, wobec czego charakteryzowały się pogodnością, otwartością i spokojnym usposobieniem wobec obcych. W następstwie zewnętrznych okoliczności matki tych dzieci były zmuszone zostawić je na kilka miesięcy w placówce opiekuńczej.

Niegdyś spokojne, łagodnie usposobione i ciekawe świata i obcych ludzi niemowlęta popadły w silną depresję, a wszelkie próby ukojenia ich i nawiązania kontaktu powodowały spazmatyczny płacz i wyraźnie widoczne cierpienie.

Jeśli niemowlę jest rozłączone z matką na kilka tygodni lub miesięcy, strata dla dziecka jest porównywalna ze stratą dziecka w wieku szkolnym, które nagle jest osierocone przez oboje rodziców, rzucone na inny kontynent, w obcym otoczeniu, w którym nikt nie mówi w jego języku, a obyczaje i kuchnia są zupełnie obce.

Rene Spitz, Katherine Wolf, Grief, A Peril in Infancy, 1947

Poniżej można obejrzeć nagranie video tej pracy Rene Spitza. Nagranie przedstawia krótkie reakcje niemowląt na interakcję z opiekunem przed i po rozłące z matką.

Prace tego badacza udowodniły jak istotna dla niemowlęcia i małego dziecka jest stała, bliska obecność jego matki (lub innej stałej figury przywiązania – matka zastępcza, ojciec – istotne jest, żeby była to jedna i ta sama osoba). Rene Spitz zaobserwował, że jeśli powrót matki następuje w czasie krótszym niż 3 miesiące, ponowne uformowanie więzi jest szybkie, choć rany psychiczne zostają. Jeśli rozłąka była dłuższa, dzieci zazwyczaj nawet nie płakały, przyjmowały apatyczną, zamkniętą postawę i nie reagowały na powrót matki.

To emocjonalny klimat stworzony przez matkę, umożliwia umysłowi dziecka prawidłowy rozwój. Kiedy brakuje tego emocjonalnego, matczynego środowiska, umysł dziecka nie może rozwijać się prawidłowo. Gdy rośnie, może stać się intelektualnie wybrakowane, aspołeczne, o skłonnościach kryminalnych lub chore psychicznie. Gdy klimat emocjonalny jest sprzyjający, efektem będzie szczęśliwe, aktywne, inteligentne dziecko.

Rene Spitz, Katherine Wolf, Grief, A Peril in Infancy, 1947

Rany psychiczne spowodowane brakiem matki lub wychowywaniem przez matkę niedostępną emocjonalnie lub w inny sposób dysfunkcyjną psychoterapeutka Jasmin Lee Cori nazywa „matczyną raną”. W swojej książce „Matka niedostępna emocjonalnie. Jak rozpoznać i wyleczyć niewidzialne skutki zaniedbania w dzieciństwie” proponuje kroki w procesie gojenia się matczynej rany.

Tymczasem w świecie zwierząt zupełnie normalne jest, że młode spędzają większość czasu w stałym, bliskim kontakcie fizycznym i emocjonalnym z matką.

Wobec tego bardzo mnie cieszą i napawają nadzieją tAndy Willis on Unsplashrendy rodzicielstwa bliskości oraz to, że coraz rzadziej matka słyszy, że rozpieszcza dziecko kiedy zaspokaja jego naturalną, ssaczą potrzebę bycia w bliskim, stałym, fizycznym kontakcie z matką. Jak wykazały badania Rene Spitza i Harrego Harlow’a, dla ssaków jest to równie istotna potrzeba jak potrzeba pożywienia i schronienia.

Zobacz też:
Potrzeba bliskości i dotyku – eksperyment Harrego Harlow’a
Karta osobistych praw według Charlesa Whitfielda
Przemoc psychiczna i emocjonalna – przykłady
Zrzucanie napięcia, otrząsanie się z emocji – co to jest TRE ®?
Rodzinne posiłki, a objawy depresji u dzieci i młodzieży

Źródło:
Rene Spitz, Katherine Wolf, Grief, A Peril in Infancy, 1947
Zdjęcie autorstwa Isaac Quesada,  Henrik Hansen, Lewis Roberts, Andy Willis, Unsplash