Czy zdarzyła Ci się kiedyś sytuacja , w której , w obliczu zagrożenia znieruchomiałeś zamiast uciekać ,walczyć czy podjąć inną formę działania ? Zamiast tego czułeś się zablokowany ,odrętwiały ? Z czego to wynika? Pozwól, ,że Ci wyjaśnię. Dzieje się to za sprawą reakcji zamrożenia.
Reakcja zamrożenia według teorii poliwagalnej
Teoria poliwagalna opracowana przez neurobiologa Stephena Porgesa wyjaśnia jak funkcjonuje układ nerwowy w sytuacjach zagrożenia i stresu.
Zgodnie z tą teorią nerw błędny odgrywa kluczową rolę w reakcjach organizmu na stres, w tym reakcji zamrożenia. Jest to dziesiąty nerw czaszkowy, który biegnie od rdzenia przedłużonego do klatki piersiowej i brzucha. Reguluje on działanie wielu organów wewnętrznych, wpływa też na procesy takie jak oddychanie, trawienie, krążenie czy wydalanie. Jego funkcje są bardzo ważne dla całego organizmu. W sytuacji zagrożenia , aktywacja nerwu błędnego może prowadzić do spowolnienia funkcji życiowych i odczucia odrętwienia, co jest adaptacyjną funkcją przetrwania.
Fizjologiczne i psychologiczne aspekty zamrożenia
W normalnych warunkach świat zewnętrzny odbieramy świadomie poprzez zmysły. Natomiast w obliczu zagrożenia ,układ nerwowy sprawdza poziom bezpieczeństwa na poziomie nieświadomym i robi to znacznie szybciej.
Podczas reakcji zamrożenia aktywuje się układ nerwowy współczulny a szczególnie jego część przywspółczulna. Prowadzi to do spowolnienia akcji serca a co za tym idzie obniżenia ciśnienia krwi. Dlatego też w takiej sytuacji możemy odczuwać odrętwienie, ograniczenie ruchomości, chłód a nawet trudności w mówieniu.
Najprościej możemy sobie to wyobrazić na przykładzie zwierząt, które w momencie zagrożenia, chcąc zmylić przeciwnika, zamierają a ich funkcje życiowe zwalniają.
Reakcja zamrożenia wiąże się z dysocjacją, czyli oderwaniem od otoczenia a z uwagi na to , że dotyczy również sytuacji, które narażają nas na przewlekły stres, nie ograniczając się do jednego zdarzenia , może prowadzić do trudności w przetwarzaniu emocji związanych z konkretnym traumatycznym zdarzeniem. Z kolei długotrwałe narażenie na stres, może prowadzić do przewlekłego zamrożenia. W takiej sytuacji organizm stale jest gotowy do obrony, pozostaje w stałym napięciu , co może skutkować nasilającymi się problemami zdrowotnymi pod postacią bóli mięśniowych, obniżoną odpornością czy zaburzeniami snu.
Reakcja zamrożenia prowadzi również do trudności w przetwarzaniu wspomnień związanych z traumatycznym zdarzeniem, chroniąc nas w ten sposób przed nadmiarem bodźców, odcinając się tym samym od trudnych dla nas doświadczeń.
Radzenie sobie z reakcją zamrożenia
Najważniejszym krokiem jest zrozumienie przez nas czym jest reakcja zamrożenia i jak funkcjonuje nasz układ nerwowy, dzięki czemu będziemy mogli poradzić sobie z jej konsekwencjami. Jest wiele technik, które przychodzą nam z pomocą między innymi terapia poznawczo – behawioralna, medytacje, ćwiczenia oddechowe czy zaangażowanie społeczne. Techniki te mają na celu pomóc w przetwarzaniu traumatycznych doświadczeń i redukcję objawów stresu z nich wynikających.
Praca z terapeutą może pomóc w przetworzeniu traumatycznych doświadczeń, nauczy nowych strategii radzenia sobie z nimi.
Medytacje i ćwiczenia oddechowe korzystnie wpłyną na przywrócenie bezpieczeństwa, wyciszenie się.
Zaangażowanie społeczne , w rozumieniu interakcji z bliskimi osobami, prowadzenie rozmów, wspólne aktywności pomogą w powrocie do bardziej zaangażowanych stanów układu nerwowego.
Literatura
- Teoria poliwagalna. Przewodnik (2020), wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Tytuł oryginału : The Pocket Guide to the Polyvagal Theory :The Transformative Power of Feeling Safe
