Hipomania i mania – kiedy „lepszy nastrój” staje się problemem
Na pierwszy rzut oka to może wyglądać jak poprawa. Jak przebudzenie po długim śnie. Człowiek wreszcie wstaje, działa, ma energię, uśmiecha się, gada więcej niż zwykle. Otoczenie się cieszy, a on sam myśli: „no, w końcu wracam do życia”. Tyle że czasem to nie jest powrót. To wejście w fazę, która – choć z początku przyjemna – zaburza funkcjonowanie, relacje, ocenę sytuacji i rzeczywistości. A później zwykle kończy się twardym upadkiem. Mówimy wtedy o hipomanii albo manii, czyli dwóch stanach charakterystycznych dla choroby afektywnej dwubiegunowej (ChAD).
Czym jest hipomania?
Hipomania to taki stan, w którym człowiek jest „nakręcony” – ale jeszcze funkcjonuje. Ma mnóstwo energii, niewiele śpi (albo wręcz nie czuje potrzeby snu), czuje się świetnie – czasem nawet „lepiej niż kiedykolwiek”. Myśli szybko przeskakują, pomysły się mnożą, gadatliwość rośnie. Często pojawia się przesadne poczucie własnych możliwości – nie chodzi o urojenia, tylko o realną pewność, że „wszystko się da”.
Z zewnątrz wygląda to jak pozytywna zmiana. Ale z bliska widać, że to nie do końca „zdrowa energia”. Pojawiają się impulsywne decyzje – nagłe wydatki, ryzykowne zachowania, przygodny seks, zmiana planów życiowych z dnia na dzień. Człowiek jest „w sobie”, ale trochę jakby za szybki, za intensywny, za bardzo.
I właśnie dlatego hipomania bywa mylona z:
- poprawą nastroju
- cechami ADHD
- poprawą po depresji
- a, nawet z zaburzeniem osobowości typu borderline (które jednak ma inne mechanizmy – opiera się głównie na lęku przed porzuceniem i dynamicznych zmianach emocji zależnych od relacji, a nie epizodach niezależnych od sytuacji).
A czym jest mania?
Mania to hipomania „na sterydach”. Te same objawy – euforia, nadmiar energii, gadatliwość, gonitwa myśli – są tu o wiele silniejsze, mniej kontrolowalne i bardziej destrukcyjne. Człowiek w manii często traci kontakt z rzeczywistością. Może mieć urojenia wielkościowe, poczucie bycia kimś wybranym, nieomylność. Może podejmować decyzje całkowicie irracjonalne, a jego działania stają się zagrażające dla niego samego lub otoczenia.
To już nie jest „lepszy dzień”. To stan, który często wymaga hospitalizacji, bo osoba nie potrafi się zatrzymać. Może nie spać przez kilka dni, prowadzić kilka rozmów jednocześnie, podejmować poważne zobowiązania finansowe bez pokrycia, wchodzić w intensywne relacje seksualne z obcymi osobami, zaciągać kredyty, wsiąść do pociągu byle jakiego… i pojechać.
Jak to odróżnić? Hipomania vs. mania
Jak to odróżnić? Hipomania vs. mania
| Cecha | Hipomania | Mania |
| Funkcjonowanie | Zachowane ( choć zakłócone) | Poważnie zaburzone |
| Kontakt z rzeczywistością | Zachowany | Często zaburzony (urojenia, halucynacje) |
| Ryzykowne zachowania | możliwe, ale ograniczone | Powszechne i poważne |
| Potrzeba hospoitalizacji | Rzadko | Często |
| Czas trwania | min. 4 dni | min 7 dni (lub krócej jeśli potrzebna jest hospitalizacja) |
Nakręcona zabawka
Metafora: nakręcana zabawka
Ja to widzę tak: Hipomania to jak nakręcana zabawka na baterie. Taka, co idzie szybciej niż zwykle, tryka intensywnie, jest trochę śmieszna, trochę nieprzewidywalna. Ale jeszcze da się ją złapać, jeszcze nie wpadła pod szafę.
A mania?
To ta sama zabawka po turbo doładowaniu. Wepchnięto jej baterie z jakiejś wiertarki, do tego ktoś ją mocno przekręcił – i teraz leci po podłodze, odbija się od ścian, tłucze o meble i w końcu… się rozleci. Nie wiesz, gdzie się zatrzyma, ale wiesz, że będzie trzeba sprzątać.
Co robić, jeśli to się dzieje?
Co robić, jeśli to się dzieje?
1. Obserwuj cykle.
Hipomania i mania najczęściej pojawiają się w cyklach – po depresji, wiosną, po stresie. Zapisuj sen, nastrój, poziom energii. Nawet notatki w telefonie pomagają.
2. Nie daj się zwieść „dobremu nastrojowi”.
Jeśli po depresji czujesz się nagle świetnie – zatrzymaj się na chwilę. Czy śpisz? Czy Twoje decyzje mają sens? Czy otoczenie mówi Ci, że „przesadzasz”?
3. Szukaj pomocy.
Leczenie ChAD (czyli także hipomanii i manii) wymaga leczenia farmakologicznego (stabilizatory nastroju) i często psychoterapii uzupełniającej (CBT, psychoedukacja, psychoterapia wspierająca). Nie „przejdzie samo”. Ale da się z tym żyć, gdy się wie, co się dzieje.
Podsumowanie
Podsumowanie
Hipomania i mania to nie „lepsze dni” ani „cechy osobowości”. To stany zaburzonego nastroju, które mogą wyglądać jak przypływ siły, ale niosą za sobą realne ryzyko. Hipomania jest subtelniejsza – da się jeszcze nad nią zapanować. Mania – to już stan, w którym człowiek traci kontrolę. O sobie, swoich decyzjach i często – swoim życiu.
Jeśli czujesz, że coś Cię „nakręca” za mocno, a świat staje się zbyt jaskrawy – to może nie być inspiracja, tylko sygnał. Hipomania potrafi kusić, ale to złudzenie. Bo za nią często idzie spadek. A im wyżej się wzniesiesz – tym niżej potem spadasz. I właśnie dlatego świadomość, diagnoza i leczenie to nie ograniczenie – tylko ochrona. Przed sobą samym. Przed tym, co może wyglądać jak cudowny flow, a skończyć się katastrofą.
Źródła:
1. Jarema, M. (red.). (2011). Choroba afektywna dwubiegunowa. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
2. Cierpiałkowska, L., & Sęk, H. (red.). (2016). Psychopatologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zdjęcie:
Photo by Emilipothèse on Unsplash
