Anoreksja nie jest jedynie chorobą dotyczącą nawyków żywieniowych czy wyglądu, lecz złożonym zaburzeniem psychicznym, często współwystępującym z depresją i tendencjami samobójczymi. Nawarstwianie objawów może prowadzić do znacznego pogorszenia funkcjonowania, a w skrajnych przypadkach – do śmierci.

TEKST ALEKSANDRA WALORY, AGATA DUTKIEWICZ

 myśli samobójcze ujawnia ok. 54% osób chorych na anoreksję, natomiast ok. 9% podejmuje próby samobójcze. Odsetek śmiertelności z powodu samobójstwa u chorych wynosi od 2 do 9%, co skutkuje faktem, iż śmierć samobójcza stanowi 27% przyczyn wszystkich zgonów pacjentów z anoreksją.

U chorych na anoreksję przeważa depresja melancholiczna, która charakteryzuje się przejmującym smutkiem z anhedonią, gorszym samopoczuciem w godzinach rannych, wczesnym budzeniem się, spadkiem masy ciała, brakiem apetytu, niepokojem psychoruchowym. Nieco rzadziej występuje w tej grupie depresja lękowa, przebiegająca z ciężkimi objawami i wysokim ryzykiem prób samobójczych.

1. Anoreksja nervosa – definicja i klasyfikacja kliniczna

Choroba występuje w dwóch głównych podtypach: restrykcyjnym oraz bulimicznym (z epizodami objadania się i kompensacji). Szacuje się, że AN dotyka około 0,9–1,5% kobiet oraz 0,3% mężczyzn w ciągu życia (Smink et al., 2012).

Anoreksje Można zdiagnozować jedynie, gdy u chorego występują co najmniej cztery spośród poniższych objawów:

1. wskaźnik BMI(współczynnik masy ciała) na poziomie niższym niż 17,5, co oznacza spadek masy ciała o co najmniej 15% poniżej wagi prawidłowej w stosunku do wieku oraz wzrostu;
2. zachowania, destrukcyjne lek przed przybieraniem na wadze
3. zaburzony obraz własnej sylwetki przez pacjenta
4. zaburzenia równowagi hormonalnej 
5. natrętne myśli w obawie przed przytyciem;
6. obniżenie ciśnienia krwi poniżej 120/70 mm Hg;
7. wypadanie włosów, Odwodnienie zażółcenie skóry, zmęczenie i bezsenność

3. Ryzyko samobójstwa – statystyki i czynniki ryzyka

Anoreksja nervosa należy do zaburzeń psychicznych o najwyższym wskaźniku śmiertelności – zarówno z przyczyn somatycznych, jak i samobójczych. Według Sullivan (1995), wskaźnik śmiertelności (SMR) dla anoreksji wynosi aż 5,86

śmiertelność z powodu samobójstwa w grupie chorych na Anoreksje wynosi około 20% wszystkich zgonów. Główne czynniki ryzyka obejmują:

• przewlekły przebieg choroby (>5 lat),
• wcześniejsze próby samobójcze,
• współwystępowanie MDD lub zaburzeń lękowych,
• niska skuteczność terapii i brak poprawy klinicznej,
• izolacja społeczna i brak wsparcia rodzinnego.

Dodatkowym problemem jest fakt, że wiele prób samobójczych w tej grupie ma charakter wysoce śmiertelny – pacjentki podejmują działania przemyślane, często bez wcześniejszego ostrzeżenia.

Czynniki ryzyka

Na rozwój anoreksji i depresji wpływa wiele czynników:

• Psychologiczne: niska samoocena, perfekcjonizm, lęk przed porażką.
• Społeczne: presja społeczna, media promujące „idealne” sylwetki, przemoc rówieśnicza.
• Rodzinne: nadopiekuńczość, brak wsparcia emocjonalnego, konflikty rodzinne.
• Biologiczne: predyspozycje genetyczne, zaburzenia neurochemiczne.

Warto zaznaczyć, że często są to złożone i nakładające się na siebie czynniki, które w danym momencie życia mogą doprowadzić do załamania psychicznego.

Depresja – cichy towarzysz anoreksji

Wielu pacjentów z anoreksją doświadcza objawów depresyjnych: uczucia pustki, beznadziei, utraty zainteresowania światem zewnętrznym, braku energii czy trudności ze snem. Depresja może zarówno poprzedzać rozwój anoreksji, jak i pojawiać się w jej trakcie lub jako jej konsekwencja. Głodzenie organizmu wpływa na funkcjonowanie mózgu, obniżając poziom serotoniny i dopaminy – neuroprzekaźników odpowiedzialnych za nastrój i motywację. To z kolei sprzyja pogłębianiu się depresji.

Leczenie – wielowymiarowe podejście

Skuteczne leczenie anoreksji i depresji wymaga podejścia interdyscyplinarnego. Kluczowe są:

• Psychoterapia – szczególnie skuteczna okazuje się terapia poznawczo-behawioralna (CBT), która pomaga zidentyfikować i zmienić szkodliwe wzorce myślenia.
• Wsparcie psychiatryczne – często konieczne jest wdrożenie farmakoterapii, zwłaszcza w przypadku nasilonych objawów depresji lub myśli samobójczych.
• Opieka dietetyczna – stopniowe przywracanie zdrowych nawyków żywieniowych, nauka rozpoznawania głodu i sytości.
• Wsparcie rodziny – terapia rodzinna pomaga w odbudowie więzi i poprawie komunikacji.

badania

DEPRESJA U DZIEWCZĄT CHORUJĄCYCH NA ANOREKSJĘ PSYCHICZNĄ D e p r e ss. i o n in f e m a l e a d o l e s c e n t s w i t h a n o r e x i a n e r v o s a Instytut Psychologii UJ Dyrektor: dr hab. Władysław Łosiak Klinika Psychiatrii Dzieci i Młodzieży CM UJ Kierownik: prof., dr hab. med. Jacek Bomba

Celem przeprowadzonego   badania było porównanie poziomu depresji w grupie dziewcząt chorujących na anoreksję psychiczną i w grupie zdrowych rówieśniczek.

Przebadano 30 dziewcząt chorujących na anoreksję psychiczną, zgodnie z klasyfikacją Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego DSM-1V. Grupą kontrolną było 30 zdrowych dziewcząt, dobranych do grupy badanej parami, z uwzględnieniem podstawowych danych demograficznych i rodzinnych: wieku, klasy szkolnej, pozycji wśród rodzeństwa, miejsca zamieszkania, wykształcenia i zawodu rodziców.

W badaniach zastosowano Kwestionariusz Becka oraz Kwestionariusz EDI (The Eating Disorder Inventory). Kwestionariusz Becka jest jednym z najczęściej stosowanych narzędzi do badania głębokości depresji i odnosi się do następujących czynników depresyjnych: obniżenie nastroju, obniżenie aktywności złożonej, lęk, somatyzacja i zaburzenie rytmów biologicznych

Potwierdzono ze istotnie wyższy poziom depresji u dziewcząt chorujących na anoreksję psychiczną w porównaniu z grupą zdrowych rówieśniczek, u których jednak również zaobserwowano poważne rysy depresyjne. W zachowaniach charakterystycznych dla osób z zaburzeniami jedzenia zauważono silny związek depresji z niezadowoleniem z własnego ciała oraz świadomością bodźców płynących z ciała — wymiar odnoszący się do zaburzeń w percepcji bodźców dopływających z ciała. Potwierdzałoby to wpływ na stan emocjonalny badanych aspektu „Ja” opisywanego przez różnych autorów jako „Ja fizyczne”

Statystyki dla Poszczególnych Zaburzeń Odżywiania

• W Polsce anoreksja dotyka około 1,5% populacji (Wojtyła-Buciora et al., 2021).
• W grupie dziewcząt poniżej 18. roku życia rozpowszechnienie anoreksji wynosi od 0,8% do 1,8%, a w niektórych przypadkach – nawet 3,7% (Brytek-Matera, 2006).
• Problem ten dotyczy około 27 000 kobiet w wieku 12-21 lat(Polskie Towarzystwo Psychiatryczne, 2019).
• Jedynie 31% osób z zaburzeniami odżywiania szuka profesjonalnej pomocy(Wojtyła-Buciora et al., 2021).

Edukacja i profilaktyka – najskuteczniejsze narzędzia

W walce z anoreksją i depresją kluczowe znaczenie ma edukacja. Uświadamianie młodzieży, rodziców i nauczycieli na temat wczesnych objawów zaburzeń psychicznych może zapobiec ich pogłębianiu się. Ważne jest także promowanie pozytywnego obrazu ciała, rozwijanie umiejętności radzenia sobie ze stresem i budowanie zdrowej samooceny już od najmłodszych lat.

https://ruj.uj.edu.pl/server/api/core/bitstreams/8b5db8f0-22dc-4bc3-9bb5-025a12fd47f8/content

https://bihelti.pl/istotne-tematy/depresja-a-zaburzenia-odzywiania

https://centrumzaburzenodzywiania.pl/strefapacjenta/anoreksja-choroba-smiertelna-samobojstwa