Zniekształcenia poznawcze, to uproszczone sposoby interpretowania rzeczywistości. Dają nam proste odpowiedzi, jednak zazwyczaj przyczyniają się do obniżenia jakości naszego życia. Utrudniają dostrzeżenie niuansów, możliwości i porozumienia z drugim człowiekiem.
Jest ich bardzo wiele, warto jednak mieć świadomość, że istnieją. Wszyscy ulegamy im w mniejszym lub większym stopniu. W łagodnej formie mogą nam utrudniać realistyczną samoocenę i powodować konflikty z partnerem. W zaawansowanej formie mogą być przyczyną nerwicy lękowej czy depresji.
Ten artykuł jest częścią cyklu wpisów o zniekształceniach poznawczych:
Zniekształcenia poznawcze: Filtr mentalny
Zniekształcenia poznawcze: Nadmierne uogólnianie
Zniekształcenia poznawcze: Czytanie w myślach
Zniekształcenia poznawcze: Odrzucanie pozytywów
Zniekształcenie poznawcze: Nadużywanie imperatywów
Zniekształcenie poznawcze: Uzasadnienie emocjonalne
Zniekształcenie poznawcze: Przepowiadanie przyszłości
Zniekształcenie poznawcze „wszystko albo nic”
Wszystko albo nic to tendencja do umieszczania wszystkich doświadczeń w jednej z dwóch przeciwstawnych kategorii; na przykład bezbłędny lub uszkodzony, nieskazitelny lub brudny, święty lub grzesznik.
A. T. Beck
Zwane czasem myśleniem dychotomicznym lub myśleniem czarno-białym. Powoduje postrzeganie zjawisk, ludzi, szans, możliwości i samych siebie w kategoriach dwóch skrajnych przeciwieństw. W tym zniekształceniu poznawczym człowiek nie dostrzega wszystkich odcieni szarości i pełnego wymiaru danej osoby lub zdarzenia, tylko upraszcza rzeczywistość do dwóch skrajności „dobry – zły”, „przyjaciel – wróg”, „sukces – porażka”, „silny – słaby”, „wszystko – nic” i tak dalej.
Przykłady:
| Zniekształcenie poznawcze | Rzeczywistość | Alternatywne myśli |
| Fatalnie gotuję i nigdy nic mi nie wychodzi. | Ugotowałam dziś niesmaczny obiad. | Czasem gotuję coś pysznego, czasem gotuję coś niesmacznego. Gotowanie to umiejętność, która poprawia się z doświadczeniem. To że dzisiaj mi nie wyszło nie znaczy, że jutro nie ugotuję czegoś pysznego. |
| Osoba X jest skończonym kretynem. | Osoba X nie ma racji w tej konkretnej kwestii. | Każdy człowiek popełnia błędy i ma ograniczenia swojej wiedzy. Mimo błędu, osoba X może mieć rację w wielu dziedzinach i kwestiach. To, że X nie ma racji, nie znaczy jeszcze, że jest skończonym kretynem, nawet jeśli zdenerwowała mnie jego wypowiedź. |
| Zaprzepaściłam całą dietę, wszystko na nic, nie nadaję się. | Jestem na diecie i dziś wieczorem złamałam zasady diety i zjadłam kilka kostek czekolady po godzinie 18. | Dziś wieczorem złamałam swoje postanowienia, ale przez większość czasu się ich trzymałam. Wciąż dużo zrobiłam i jeszcze więcej zrobię, jeśli teraz wrócę do swoich postanowień. To rzecz ludzka, ulec pokusie. Kilka kostek czekolady to jest nic, w perspektywie tygodnia. Mimo tej chwili słabości dobrze sobie radzę na diecie i niebawem zobaczę rezultaty. Wystarczy, że teraz wrócę do zasad i nie porzucę swoich postanowień. |
Dziękuję za Twoją uwagę. Jeśli chcesz być ze mną w bliższym kontakcie, zapraszam Cię na mój Instagram @higienamyslenia, na Facebook @higienamyslenia, na YouTube @higienamyslenia i podcast higiena myślenia, który znajdziesz na Spotify i Google Podcasts.
Zdjęcie autorstwa Zoltan Tasi, Unsplash
Inne artykuły, które mogą Ci się spodobać:
Pętla dopaminowa, czyli jak uzależniają treści cyfrowe
Cyfrowy detoks, jak odpocząć od social media?
„Co ludzie pomyślą?” Jak pokonać lęk przed opinią innych
Pułapka „Mam nadzieję, że nie wyszło na to, że jestem…”
Pułapka: Szukanie aprobaty u innych
Najbardziej inkluzywne słowa jakie znam
Dlaczego sięgamy po alkohol pomimo przykrych konsekwencji?
