Wstęp
Masz kontrolę nad swoim życiem… czy tylko tak ci się wydaje? Myślisz, że każda twoja decyzja jest świadoma i przemyślana oraz podjęta tu i teraz? Wierzysz, że twoje wybory są oparte na logicznych przesłankach. Kierujesz się swoimi wartościami starając się jak najlepiej przeżyć. Ale co jeśli prawdziwe motywy twoich zachowań i działań są głęboko zakopane w podświadomości pod tym „ co wypada”. Co by się stało, gdybyś odkrył nagle dział ksiąg zakazanych ale nie w magicznej bibliotece, ale w swojej głowie – pełen nieświadomych myśli, przekonań i schematów, które jak szacują psychologowie w 95% kierują twoim życiem. Przerażające prawda?
Witamy w terapii psychodynamicznej, gdzie nic nie jest tym co się wydaje i nie ma prostej, jednoznacznej odpowiedzi.
Opis
Wszystko co ukryte w naszej psychice ma wpływ na nasze życie w sposób jaki jest poza naszą kontrolą. Terapia psychodynamiczna pozwala przyjrzeć się tym głębszym warstwom psychiki. Trochę jak z tą cebulą ze Shreka. Tak, dobrze czytasz (cebula!). W każdej z tych warstw kryją się lęki, pragnienia i wspomnienia, o których możemy nie mieć zielonego niczym Shrek pojęcia. Żeby dostać się do warstwy wewnętrznej najpierw musimy zdjąć tą warstwę wierzchnią. Tak samo działa psychoterapia dynamiczna. Razem z terapeutą ściągasz warstwy myśli, lęków i schematów, by na końcu dotrzeć do źródła problemu. Często bywa to bolesne i porusza wiele niechcianych emocji i wspomnień ( dlatego znajdują się właśnie w ciemnościach twojego umysłu, unikane przez świadomą część Ciebie), ale na końcu dochodzisz do samego źródła. Czyli w zasadzie czego?
Źródłem może być coś malutkiego, niepozornego, co napierwszy rzut oka nie wydaje się złe, a mimo wszystko w czasie kiedy powstało wywołało wewnętrzny zgrzyt i z upływem czasu narosło coraz bardziej. Jest jak klejąca mała kulka rzucona za szafę, do której po wielu latach przykleiło się sporo kurzu, piasku i innego bałaganu. Na przykład kiedy miałeś pięć lat, pokazałeś mamie rysunek motylka. Zamiast zachwytu, którego oczekiwałeś, dostałeś zwykłe stwierdzenie „ładne”. Może wcale nie miała złych intencji, była zmęczona albo powiedziała zupełnie normalnie tylko patrzyła na obrazek dwie sekundy krócej, bo była zajęta czymś innym. Ty jednak poczułeś się odrzucony, bo nie dostałeś tego, czego oczekiwałeś. W tym momencie zarejestrowałeś to jako odrzucenie, a ponieważ była to zbyt trudna do przetrawienia emocja jak na pięciolatka rzuciłeś ją właśnie w ten kąt. Mimo, że teraz wydaje cię się to błaha sprawa, wtedy aprobata mamy stanowiła dla ciebie cały świat. I choć zarówno ty i mama możecie tego nie pamiętać, ale z różnych powodów ( ty z powodu – wyparcia, a mama – po prostu nieistotności) to nosisz w sobie pamięć tego zdarzenia. To co nie zostało przepracowane od razu zaczyna ciążyć przez lata.
I właśnie tutaj wkracza psychoterapia: długa, lecz odkrywcza metoda do poznania prawdziwego siebie. Kluczowa w jej procesie jest więź między terapeutą, a klientem. To właśnie na jej płaszczyźnie obserwuje się działanie mechanizmów obronnych, które uruchamiają się w odpowiedzi na dynamikę tej relacji. Taka więź nie tylko buduje zaufanie, ale staję się przestrzenią do odkrywania wzorców emocjonalnych zakorzenionych w przeszłości. Dzięki tej szczególnej relacji terapeuta zyskuje wgląd w mechanizmy obronne i wzorce emocjonalne pacjenta. To właśnie te obserwację stają się punktem wyjścia do pracy z wykorzystaniem narzędzi do eksplorowania nieświadomości.Nie chodzi tu oczywiście o dosłowne otwieranie głowy w poszukiwaniu problemów, lecz o subtelne metody pomagające docierać do nieświadomych treści. Do takich narzędzi należą wolne skojarzenia, interpretacja marzeń sennych i analiza przeniesienia i przeciwprzeniesienia. Omówmy je od końca (ponieważ pierwsze dwa nie brzmią tak tajemniczo) pozwolę sobie omówić je właśnie w tej kolejności.
Zajmijmy się więc przeniesieniem i przeciwprzeniesieniem, ponieważ odgrywają kluczową ro le w tej terapii. Pierwsze z nich polega na tym, że pacjent przenosi na terapeutę s woje emocje i wspomnienia z przeszłości np.klient, który w dzieciństwie doświadczył odrzucenia przez rodzica, może zaczyna’llć postrzegać terapeutę w podobny sposób traktując go z nieufnością lub nadmierną zależnością. Dosadnie to obrazuje jak emocje z przeszłości wpływają i kształtują nasz sposób zachowania teraz. Przeciwprzeniesienie to z kolei reakcja terapeuty na emocje pacjenta. Analiza tych dwóch rzeczy pozwala odkryć głęboko zakorzenione mechanizmy emocjonalne, które wpływają nie tylko na relację z ale też dużo mówią o tym jak ten klient postrzega innych i siebie. Zrozumienie tych procesów daje możliwość lepszego zrozumienia przyczyn zachowań i skuteczniejszego działania terapii.
Jednym z rzadziej wymienianych narzędzi w analizie przeniesienia i przeciwprzeniesienia jest cisza. Choć wydaje się niepozorna, potrafi wywołać wiele silnych emocji i reakcji które stanowią ważny element terapii i potrafią powiedzieć więcej niż słowa bądź skojarzenia ( do których niedługo przejdziemy ). Cisza odsłania to, co jest niewypowiedziane, a co później jest analizowane przez terapeutę.
Kolejnym narzędziem jest wolna analiza skojarzeń. Wygląda trochę jak zabawa w której szybko trzeba powiedzieć pierwsze skojarzenie jakie przyjdzie nam do głowy np.: czerwony – serce- miłość-rodzina-itd. Celem tej techniki jest uwolnienie i wybrzmienie na głos nieświadomych myśli i emocji, które ukrywają się pod prostymi hasłami.
Kolejnym narzędziem, które w tej terapii odkrywa kluczowa rolę jest analiza marzeń sennych. Zygmunt Freud ojciec psychoanalizy uważał, że sny są elementem tłumionych pragnień i lęków, a ich analiza pozwala na dotarcie do nieświadomych treści. Z kolei Jung rozwijając teorię Freuda poszerzył interpretację snów, uznając, że sny zawierają także archetypy i symbole odwołujące się do nieświadomości zbiorowej. Zgodnie z jego teorią interpretacja snów pozwala na odkrycie tłumionych lęków i pragnień ale także niezrealizowanych potrzeb, które wpływają na nas w codziennym życiu.
Psychoterapia dynamiczna to długotrwały proces, który pozwala na głęboki wgląd w siebie i zrozumienie mechanizmów psychicznych rządzących naszymi myślami i zachowaniami. Wymaga otwartości na pracę z trudnymi emocjami oraz konfrontowanie się z nieświadomymi treściami, które mogą wpływać na nasze życie. Terapia ta jest szczególnie polecana w leczeniu zaburzeń osobowości, lęków, depresji, a także w przypadku somatyzacji ( czyli, kiedy stres, lęki i traumy manifestują się w formie fizycznych dolegliwości). Z drugiej strony, nie jest wskazana w przypadku ostrych zaburzeń psychotycznych czy w stanach wymagających natychmiastowej ingerencji medycznej, w tym w głębokiej depresji oraz ryzyku popełnienia samobójstwa. W takim wypadku najpierw należy „ustabilizować” pacjenta ( również farmokologicznie) na tyle by pacjent miał zdolność do pracy z głębokimi emocjami.
Źródła:
- „Psychoterapia psychodynamiczna” wykład dr. Piotra Drozdowskiego
- Gabbard, G. O. (2018). Długoterminowa psychoterapia psychodynamiczna. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
- Summers, R. F., & Barber, J. P. (2013). Terapia psychodynamiczna. Praktyka oparta na dowodach. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
- Zdjęcie Joel Filipe Unsplash
