Zespół nadpobudliwości ruchowej z deficytem uwagi, potocznie zwany ADHD, jest to jedno z najczęściej diagnozowanych zaburzeń neurorozwojowych pośród dzieci i młodzieży. Kojarzymy je głównie z licznymi problemami, takimi jak impulsywność, nadmierna aktywność, czy problemy z koncentracją. Czy w związku z posiadaniem owych deficytów, możemy odnaleźć pośród nich potencjał twórczy?
ADHD i nieszablonowe myślenie
W ostatnim czasie, wielu badaczy przedstawia wnioski sugerujące, że osoby z ADHD mogą prezentować wysoki poziom kreatywności. Zauważalne jest to zwłaszcza wśród dzieci, które odznaczają się niezwykłą pomysłowością, szybkim reagowaniem oraz nietypowym podejściem do problemów. Potrafią generować wiele alternatywnych pomysłów, co w psychologii określamy jako myślenie „rozbieżne” (z ang. divergent thinking). Ten sposób myślenia uważany jest za jeden z kluczowych składników kreatywności.
Według Katarzyny Schier, u dzieci z ADHD można zaobserwować bardziej intensywne funkcjonowanie w porównaniu do rówieśników. Dzieci te przejawiają bujniejszą wyobraźnię, a ich wyraz artystyczny przyjmuje formy rysunków, opowiadań, czy też zabawy symbolicznej. Oczywiście nie oznacza to, że każde dziecko z ADHD zostanie w przyszłości artystą, jednak sposób odbierania przez nie rzeczywistości jest bardziej plastyczny.
ADHD a impulsywność
Impulsywność rozumiemy jako skłonność do działania bez uprzedniego zastanowienia. Jest to cecha uważana za jedną z kluczowych u osób z ADHD. Zazwyczaj nie jest odbierana pozytywnie – może przeszkadzać w edukacji czy kontaktach społecznych, jednak zestawiając ją w kontekście twórczości może stanowić atut. Impulsywność zachęca do podejmowania ryzyka, wychodzenia poza schematy. W przypadku twórczości artystycznej może to być impulsem do powstawania oryginalnych dzieł.
Karwowski i Lebudy w swoim badaniu zauważyli, że dzieci z ADHD odznaczają się kreatywnością ekspresyjną, która polega na spontanicznym, emocjonalnym wyrażaniu siebie poprzez różne formy artystyczne, takie jak rysunek czy śpiew. Pozwala to na autentyczne wyrażenie swojej osobowości.
Mózg ADHD
Mózg osób z ADHD charakteryzuje się odmiennym funkcjonowaniem w obrębie układu nerwowego. Najbardziej zauważalne jest to w strukturach odpowiedzialnych za uwagę, kontrolę impulsów i hamowanie reakcji. W kontekście kreatywności – takie funkcjonowanie mózgu może wpływać na poczucie oryginalności. Podczas, gdy mózg osoby z ADHD ma mniejszą filtracje bodźców, może ona dostrzegać dużo więcej elementów. Nęcka w publikacji „Psychologia twórczości” wskazuje, że niestabilność uwagi może ułatwiać tzw. myślenie asocjacyjne. W związku z tym uważa się, że osoby z ADHD potrafią być bardziej otwarte na doświadczenia, a poprzez chaotyczny sposób myślenia wprowadzają nieoczywiste i kreatywne rozwiązania.
Trudności systemowe
Częstym problemem w przypadku rozwoju osób z zaburzeniami jakimi jest ADHD, bywają ograniczenia stawiane przez system edukacji. Środowisko, w którym panują sztywne zasady i należy się przyporządkowywać może hamować kreatywność. Często obserwuje się chęć skorygowania niepożądanych zachowań, zamiast umożliwienia dziecku rozbudzenia kreatywności. Dzieci z ADHD bywają stygmatyzowane jako niegrzeczne, leniwe, agresywne, podczas gdy ich zachowania nie wynikają z ich własnej woli. Konieczna jest zmiana postrzegania osób neuroatypowych. Nie powinniśmy kojarzyć diagnozy etykietą, lecz starać się dawać realne szanse na wsparcie. Dzięki wyrażaniu własnej ekspresji, rozwijanie pasji, wspieranie niestandardowego myślenia, ADHD nie będzie kojarzone tylko poprzez pryzmat zaburzenia, ale będzie stanowiło również szansę rozwoju.
ADHD jako dar?
Wracając do pytania zawartego w tytule artykułu – tak, ADHD może iść w parze z kreatywnością i stanowić potencjalny dar. Nadpobudliwość psychoruchowa nie zawsze musi kojarzyć się negatywnie. Może stanowić źródło wyjątkowego, indywidualnego spojrzenia na świat. Należy pamiętać, że nie każda osoba z ADHD zostanie genialnym twórcą. Odpowiednie wsparcie i brak stygmatyzacji, może przyczynić się do lepszego funkcjonowania jednostek, na czym zyska nie tylko ona, ale również osoby neurotypowe.
Bibliografia:
Nęcka, E. (2012). Psychologia twórczości. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Karwowski, M., Lebuda, I. (2010). Kreatywność a funkcjonowanie dzieci z ADHD. Psychologia Rozwojowa, 15(1), 79-90.
Schier, K. (2017). Dziecko z ADHD: perspektywa psychodynamiczna. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Szczygieł, D. (2020). ADHD w szkole – wyzwania dla nauczycieli i uczniów. W: D. Łukowska (red.), Psychologia edukacyjna w praktyce (s. 121-134). Impuls.
https://bionativeketopills.com/notable-symptoms-of-adhd-in-children
