TERAPIA POZNAWCZO-BEHAWIORALNA CO TO JEST I JAK DZIAŁA
Aaron T.Beck
Lata 60. XX wieku. Na Uniwersytecie w Pensylwanii młody psychiatra, Aaron T. Beck, prowadzi badania nad skutecznością psychoanalizy w leczeniu depresji. Choć początkowo sam był zwolennikiem tej metody, szybko zauważył, że tradycyjne techniki nie przynoszą oczekiwanych rezultatów u wielu pacjentów. Zaintrygowany tym zjawiskiem, postanowił zgłębić temat. Rozpoczął własne badania nad myślami i przekonaniami osób cierpiących na depresję, co na zawsze zmieniło oblicze psychoterapii. Podczas pracy z pacjentami Beck odkrył, że ich negatywne myśli – pojawiające się automatycznie i często niezauważalnie – znacząco wpływają na emocje i zachowania. Zaczął więc skupiać się na identyfikacji i modyfikacji tych myśli, co przynosiło widoczną poprawę. To proste, ale przełomowe odkrycie doprowadziło do stworzenia terapii poznawczej – nowego podejścia, które wkrótce stało się podstawą terapii poznawczo-behawioralnej (CBT).
Albert Ellis
Cofnijmy się jeszcze wstecz, do lat 50. XX wieku, kiedy Albert Ellis, twórca racjonalno-emotywnej terapii behawioralnej, po raz pierwszy zwrócił uwagę na rolę myśli w kształtowaniu emocji. Ellis zauważył, że irracjonalne przekonania prowadzą do cierpienia, a ich zmiana pozwala na znaczną poprawę samopoczucia. Opracował więc system, który pomagał pacjentom identyfikować i kwestionować te przekonania. Jego podejście skupiało się na rozpoznawaniu zniekształceń poznawczych oraz pracy nad zmianą schematów myślowych, które wpływały na emocje i zachowanie.
Łącząc te dwa podejścia – prace Ellisa i Becka – współczesna terapia poznawczo-behawioralna ewoluowała, tworząc kompleksowe narzędzie pracy terapeutycznej. Od tamtych lat była udoskonalana, aby odpowiadać na potrzeby coraz szerszego grona pacjentów. Dziś CBT jest skuteczną metodą, która znajduje zastosowanie w szerokim spektrum problemów – od pracy z depresją, traumami i lękami, aż po uzależnienia, zaburzenia odżywiania czy trudności w relacjach.
Cele terapii
Głównym celem terapii CBT jest pomoc pacjentom pacjentom w rozpoznawaniu i zmienianiu negatywnych wzorców myślenia i zachowań, które wpływają na ich samopoczucie. Według jej założeń myśli, emocje oraz nasze zachowania są ściśle ze sobą powiązane, a zmiana chociaż jednego z tych elementów spowoduje zmiany w całym układzie Myśli – Emocje – Zachowanie. W odróżnieniu od psychoanalizy terapia poznawczo – behawioralna jest terapią krótkoterminową i skupia się na rozwiązaniu problemów w teraźniejszości, z którymi aktualnie zmaga się klient.
Jak wygląda terapia
W pierwszym kroku terapii terapeuta pomaga rozpoznać i zidentyfikować automatyczne myśli, które pojawiają się w głowie pacjenta w odpowiedzi na różne sytuacje, emocje lub wydarzenia. Najczęściej są to zniekształcone przekonania o nim samym, które prowadzą do wielu różnych trudności, takich jak obniżone samopoczucie, lęki czy unikanie określonych sytuacji. Przykładem takiej myśli może być: „Nigdy nic mi się nie udaje” albo „ja zawsze muszę coś zepsuć”. Terapia pomaga zrozumieć, że takie stwierdzenia nie są faktami, a jedynie pewną interpretacją rzeczywistości, którą można zmienić. Dzięki temu osoba w tej terapii zaczyna kwestionować swoje wcześniejsze przekonania oraz inaczej oceniać ich prawdziwość. Na przykład myśl: „Zawsze jestem wszystkiemu winna” , może zamienić się na bardziej realistyczne stwierdzenie: „Czasami popełniam błędy, ale nie oznacza to, że jestem winna wszystkiemu”.
W CBT duży nacisk kładzie się również na zmianę zachowań poprzez eksperymenty behawioralne. Terapeuci stosują często tą formą by klient w praktyczny sposób zastosował i oswoił nowe sposoby zachowania się i radzenia sobie w krytycznych sytuacjach. Przykładowo osoba z lękiem społecznym będzie stopniowo eksponowana na różne sytuacje np. rozmowę z obcą osobą lub udział w spotkaniu grupowym. Takie podejście pozwala na oswojenie z sytuacją na tyle by czerpać z niej satysfakcję lub by przynajmniej nie wywoływała dyskomfortu.
Podsumowanie
Podsumowując terapia poznawczo-behawioralna dostarcza wielu narzędzi i strategii, które klienci mogą wykorzystać w życiu codziennym poprawiając sobie tym samym jakość życia i lepiej radząc z wyzwaniami. Dzięki swojej praktycznej strukturze i szerokiemu zastosowaniu oraz krótkim czasem trwania CBT pozostaje jedną z najskuteczniejszych form psychoterapii, która przynosi trwałe efekty. Kluczowym elementem jej skuteczności jest oczywiście współpraca Klienta z terapeutą oraz gotowość do aktywnego wprowadzania zmian do swojego życia.
Mimo swojej wszechstronności warto zauważyć, że istnieją przypadki, w których CBT może być mniej odpowiednie lub wymagać połączenia z innymi metodami terapeutycznymi. Na przykład w leczeniu zaburzeń osobowości z pogranicza skuteczna może być terapia dialektyczno-behawioralna, a podczas psychotycznych zaburzeń wsparcie farmakologią np. w przebiegu schizofrenii. Z kolei w pracy z traumą zwłaszcza tą głęboko zakorzenioną warto zastosować inne podejście jak terapię skoncentrowaną na traumie. Takie elastyczne podejście pozwala wnieść to, czego CBt nie jest w stanie osiągnąć. Ostatecznie kluczową rolę w procesie terapeutycznym odgrywa umiejętność dopasowania terapii do potrzeb pacjenta a elastyczność terapeutyczna jest fundamentem prawdziwej zmiany.
Źródła:
2. https://vissalutis.pl/blog/terapia-poznawczo-behawioralna-na-czym-polega/
3. https://pokonajlek.pl/terapia-poznawczo-behawioralna/?gad_source=1&gbraid