Płaty czołowe pełnią kluczową rolę w kontroli impulsów, planowaniu, myśleniu długoterminowym, zdolności do wyobrażenia sobie konsekwencji swoich działań, odraczaniu i rezygnowaniu z przyjemności i porządkowaniu własnych myśli
Dopaminowy obwód kontroli
Płaty czołowe, przez które biegnie tzw. dopaminowy obwód kontroli osiągają swoją dojrzałość dopiero ok. 25 roku życia
„Neuronaukowcy potwierdzają to, co ubezpieczyciele samochodów wiedzą już od dawna – ludzki mózg aż do około 25. roku życia nie jest jeszcze zupełnie dojrzały”.
https://przystaneknauka.us.edu.pl/artykul/mozg-dojrzewa-dluzej-niz-sie-spodziewano
W związku z tym osoby do ok. 25 roku życia mogą mieć szczególne trudności w oparciu się impulsom płynącym z dopaminowego obwodu nagrody, który jest pobudzany w wyniku spożycia substancji takich jak: alkohol, nikotyna, cukier, kofeina. Z racji niewykształconego jeszcze dopaminowego obwodu kontroli mogą łatwiej ulegać impulsywnym zakupom, hazardowi, przekraczaniu prędkości, nadmiernej konsumpcji rozrywkowych treści cyfrowych, mimo, że te zachowania mogą być przez nie odczuwane jako działania wbrew ich woli i wykonywane kosztem innych sfer życiowych.
Dużo poświęciłam uwagi kwestiom dopaminowego obwodu nagrody (we wpisach Pętla dopaminowa, jak uzależniają treści cyfrowe? (w tym social media). Ludzie jednak nie są bezbronni wobec nałogów i wychodzą z najcięższych uzależnień (za które odpowiedzialny jest dopaminowy obwód nagrody). Jak to robią? Dzięki dopaminowemu obwodowi kontroli. Przebiega on przez płaty czołowe i osiąga swoją dojrzałość dopiero około 25 roku życia.
Jest to od dawna widoczne np. w statystykach dotyczących wypadków samochodowych. Ludzie po 25 roku życia jeżdżą o wiele rozważniej i bezpieczniej, powodują znacznie mniej wypadków. Pozwalają im na to dojrzałe obwody kontroli i płaty czołowe, które są odpowiedzialne za planowanie długoterminowe, odraczanie przyjemności, wyobrażanie sobie konsekwencji swoich działań i dążenie do celu.
Wobec tego faktu, osoby przed 25 rokiem życia, a zwłaszcza jeszcze młodsze – np. w wieku nastoletnim, są dość bezradne wobec stymulantów, które silnie pobudzają dopaminergiczny układ nagrody (używki oraz czynności takie jak konsumowanie rozrywki cyfrowej, treści dla dorosłych, gry itd). Nawet mimo woli przerwania lub zrezygnowania z tych aktywności, jeśli zaczynają przyjmować wymiar, który budzi dyskomfort lub odbywa się kosztem innych ważnych sfer w życiu człowieka, dostępna w tak młodym wieku „siła woli” jest za słaba, by zrównoważyć impulsy płynące z dopaminergicznego układu nagrody, który domaga się powtórzenia znanej już gratyfikacji.
Może to rzucić nieco łagodności na trudności jakich doświadczają młodzi ludzie i wybory jakich dokonują. W świetle ustaleń neuronauki myślę, że ciężko jest uznać, że kompulsywne konsumowanie treści cyfrowych, wpadanie w nałogi w młodym wieku, czy wielogodzinne granie w gry video są w pełni ich świadomym i wolnym wyborem, ponieważ nie dysponują oni jeszcze zdolności samokontroli jaką posiadają oceniające je osoby dorosłe. Jakie są Twoje myśli na ten temat?
Źródło i dalsza lektura:
Mózg chce więcej. Dopamina, Daniel E. Liberman, Michael E. Long, Feeria Science
