Niektóre małżeństwa wspólnie wychowują dzieci, inne budują domy, a jeszcze inne… wymyślają terapie. Tak było w przypadku Fritza Perlsa i Laury Perls – niemieckiego małżeństwa, które w latach 40 XX wieku stworzyło terapię Gestalt. Nazwa brzmi dźwięcznie i niemal mistycznie, ale w rzeczywistości to podejście, które wcale nie ucieka w górnolotne idee. Wręcz przeciwnie – sprowadza człowieka do tego, co najbardziej namacalne i prawdziwe: do chwili obecnej, do świadomości tu i teraz, do pełni doświadczenia.

Terapia Gestalt wyrasta z psychoterapii humanistycznej i traktuje człowieka jako całość – ciało, myśli i emocje są jednym, nie da się ich oddzielić, pokroić na kawałki i analizować osobno. To nie freudowska podróż w głąb dzieciństwa ani behawioralne tresowanie na dobre nawyki. Gestalt mówi: „Spójrz, co dzieje się teraz. Jak się czujesz? Co się w tobie porusza? Jakie masz napięcia? Co próbujesz powiedzieć ciałem, nawet jeśli twoje słowa milczą?”

Brzmi jak coś, co warto zgłębić?

Świadomość – ale nie taka jak myślisz

Większość ludzi utknęła w przyszłości lub przeszości. Roztrząsają, co się stało, analizują, co mogli zrobić inaczej albo z niepokojem planują, co będzie. Gestalt mówi: „Stop. Jesteś tu i teraz. Tylko to jest prawdziwe.”

To podejście może brzmieć prosto, ale kiedy próbujesz rzeczywiście być obecnym w tej chwili, zaczynasz zauważać, jak bardzo umykasz. Jak często odpływasz w myśli, przewidujesz, co powie druga osoba, zamiast jej słuchać albo ignorujesz sygnały z ciała, które próbują coś ci powiedzieć. W Gestalcie świadomość to klucz. Ale nie świadomość w stylu „wiem, że jestem smutny” – to byłoby za proste. Chodzi o uważność na wszystko, co się w tobie dzieje w tej sekundzie.

Terapeuta Gestalt nie będzie cię pytał o dzieciństwo tak, jak psychoanalityk. Zamiast tego może powiedzieć:

•    „Co teraz czujesz, kiedy o tym mówisz?”
•    „Jak to jest dla ciebie w tym momencie?”
•    „Co się dzieje w twoim ciele, kiedy o tym myślisz?”

Może też zwrócić uwagę na coś, czego nawet nie zauważyłeś:

• „Widzisz, że właśnie się skrzywiłeś, kiedy o tym mówiłeś?”
•  „Teraz się zaśmiałeś, ale brzmi to trochę, jak byś chciał coś ukryć.”

To nie teoria – to praktyka. Zauważanie siebie w działaniu.

Emocje nie dają się uciszyć

Próbowałeś kiedyś powiedzieć dzieciom, żeby były cicho? Na pewno. I na pewno wiesz, jak to się kończy – pięć sekund względnego spokoju, a potem wracają z jeszcze większą energią. Z emocjami jest dokładnie tak samo. Możesz próbować je ignorować, zagłuszać, mówić sobie „nie powinienem tak czuć”, ale one i tak znajdą sposób, żeby się wydostać.

Gestalt mówi wprost: po co z tym walczyć? Lepiej to usłyszeć.

Nie chodzi o to, żeby utknąć w emocjach i się nimi zamęczać, ale żeby dać im przestrzeń. Bo kiedy pozwalasz sobie naprawdę poczuć, co się w tobie dzieje – bez cenzury, bez oceniania, bez prób kontrolowania – często nagle okazuje się, że napięcie puszcza. Tak jak dziecko, które w końcu się wykrzyczy i pobiegnie robić coś innego.

Jak usłyszeć siebie w chaosie

JAK usłyszeć siebie w chaosie?

Świat nie jest cichym, sterylnym miejscem. Dzieci krzyczą, telefony dzwonią, obowiązki gonią jeden za drugim. W takim hałasie trudno w ogóle usłyszeć własne myśli, a co dopiero emocje. Ale Gestalt uczy, że nie trzeba czekać na idealne warunki, żeby być w kontakcie ze sobą. Można to robić tu i teraz, nawet kiedy wokół panuje bałagan.

Jak?

Terapia Gestalt korzysta z różnych technik, które pomagają lepiej doświadczać siebie. Nie są to teoretyczne rozważania, tylko konkretne ćwiczenia. Oto kilka przykładów:

O co chodzi w tym ćwiczeniu? Wydaje się banalne ale jest jak wielki znak stop ze zwrotnicą, który przekierowuje twoją uwagę na ciebie. Jak je wykonać? To proste i w zasadzie nic nie musisz w nim robić oprócz zauważania tego co się z tobą dzieje. Zaczynamy?

1.     Weź oddech – nie zmieniaj go, tylko zauważ jaki jest. Głęboki czy płytki? Szybki czy wolny?

2.     Zeskanuj ciało – pomyśl czy czujesz gdzieś napięcia? Jeśli tak to gdzie. Czy twoje dłonie są luźne czy zaciśnięte? Plecy wyprostowane czy zgarbione? Jak się układają twoje ramiona, nogi? Początkowo to może wydawać się dziwne i bardzo mechaniczne w stylu : „mam nogi, ręce, głowę, brzuch….zeskanowane”. Jakość tego ćwiczenia zależy od ciebie. Z czasem nabierzesz wprawy i stanie się naturalne, ale już za pierwszym razem zauważysz rzeczy, które do tej pory ci umykały np. że napinasz prawą rękę bardziej niż lewą itp.  

3.     Zauważ myśli. Co właśnie dzieje się w twojej głowie? Jesteś tu i teraz? Czy może już wybiegłeś w przyszłość albo wróciłeś do jakiejś sytuacji z przeszłości? A jeśli nie myślisz o niczym? To też jest interesujące. Brak myśli to też coś co można zauważyć. Może to mechanizm obronny albo chwilowa przerwa w naszym umyśle. Niezależnie od tego co się dzieje to proces samego / zauważenia jest tutaj kluczowy. Pozwól sobie na to, by być w pełni świadomym swojego doświadczenia, bez potrzeby oceniania czy zmieniania tego, co pojawia się w twojej głowie.”

Zamiast mówić „człowiek czasem się denerwuje”, powiedz: „Ja się denerwuję”. Zamiast „ludziom jest smutno, gdy…”, spróbuj „Ja czuję smutek, kiedy…”. To prosta zmiana, ale pozwala naprawdę stanąć twarzą w twarz ze swoimi emocjami.  To nie jest już coś, co się dzieje z ‘innymi’ – to jest moje przeżycie, moja reakcja. Takie podejście umożliwia głębsze poczucie tego, co naprawdę czuję. Pozwala mi zaakceptować moje emocje, niezależnie od tego, czy są przyjemne, czy nie. Czasem to trudne, bo łatwiej jest zidentyfikować się z emocjami innych osób, ale wchodząc w swoją własną perspektywę, staję się bardziej świadomy siebie i swojego ciała. To jest pierwszy krok do głębszego zrozumienia siebie i swoich reakcji. Mówiąc ‘ja się denerwuję’ lub ‘czuję smutek’, wprowadzam siebie w pełniejsze doświadczenie emocji, co otwiera mnie na autentyczność i pozwala lepiej zarządzać tym, co czuję w danej chwili.”

W Gestalcie popularna jest technika pustego krzesła. Możesz wyobrazić sobie, że siada na : nim ktoś, z kim masz nierozwiązaną sprawę – może ktoś bliski, a może jakaś część ciebie (np. ta, która chce mieć wszystko pod kontrolą). Rozmawiasz z nią na głos, dając sobie przestrzeń na wyrzucenie emocji. Czasem terapeuta poprosi Cię, byś przesiadł się na drugie krzesło i wcielił w perspektywę tej drugiej osoby lub części siebie, próbując wyobrazić sobie, jak ona widzi daną sytuację. To potężne narzędzie, które może dawać głębokie wglądy w samego siebie. Choć wydaje się kuszące, by przeprowadzić tę technikę samodzielnie, warto pamiętać, że terapeuta nadzoruje cały proces, odpowiednio wyciszając emocje i wzmacniając je w odpowiednich momentach. Samodzielnie, będąc w emocjach, trudno jest utrzymać obiektywizm i odpowiednie ramy ćwiczenia. Tak jak najlepszy lekarz nie przeprowadzi operacji na sobie, tak najlepszy terapeuta nie przeprowadzi terapii sam na sobie. Jako ludzie ulegamy emocjom i nie zawsze jesteśmy w stanie kontrolować ich intensywność. Dlatego ważne jest, by mieć wsparcie z zewnątrz, które pomoże utrzymać odpowiednią równowagę w trakcie tego głębokiego procesu.

Często emocje nie objawiają się w myślach, ale w ciele. Może zaciskasz szczękę, kiedy czujesz złość? Może masz ucisk w klatce piersiowej, kiedy coś cię przytłacza? Gestalt pomaga uczyć się języka własnego ciała, bo ono zawsze mówi prawdę. Warto zwrócić na nie uwagę, ponieważ często to właśnie w nim kryją się niewypowiedziane emocje, które potrafią kierować naszym zachowaniem , nawet jeśli nie zdajemy sobie z tego sprawy. Często przeoczamy subtelne sygnały, takie jak napięcie w dłoniach czy ramionach, które mogą wskazywać na stres lub lęk. Świadomość tych odczuć daje szansę na lepsze zrozumienie siebie i pracy nad emocjami, które są w nas zablokowane. Bywa, że zwrócenie uwagi na te sygnały, takie jak palce dłoni lub napięcie w karku, pozwala dostrzec mechanizmy, które trzymamy w ukryciu. Kiedy nauczysz się interpretować te sygnały, łatwiej będzie l l l ci pracować z emocjami i dawać im przestrzeń do wyrażenia się, zamiast je tłumić. Właśnie dlatego warto obserwować swoje ciało, bo ono zawsze mówi prawdę. 

Podsumowanie

Terapia Gestalt, koncentrująca się na „tu i teraz” oraz integracji ciała i umysłu, oferuje skuteczną metodę pracy z osobami, które mają trudności z wyrażaniem emocji, czują się odcięte od swoich uczuć lub borykają się z problemami w relacjach interpersonalnych. Dzięki jej technikom, takim jak praca z doświadczeniem ciała czy zwiększanie świadomości emocjonalnej, pacjenci mogą zyskać głębsze zrozumienie swoich reakcji i zachowań. Gestalt jest szczególnie efektywna w leczeniu problemów takich jak stres, lęki czy depresja, zwłaszcza gdy wynikają one z nierozwiązanych kwestii emocjonalnych i relacyjnych. Dzięki koncentracji na tym, co dzieje się tu i teraz, terapia pozwala na natychmiastowe rozwiązywanie emocji, które mogą blokować osobę w jej codziennym funkcjonowaniu.

Jednakże, jak każda terapia, również i Gestalt ma swoje ograniczenia, szczególnie w przypadkach głębszych zaburzeń psychicznych. W takich sytuacjach, gdy pacjent zmaga się z poważnymi, długotrwałymi problemami emocjonalnymi, samodzielna terapia Gestalt może okazać się niewystarczająca. Warto wtedy rozważyć połączenie tej terapii z innymi podejściami, takimi jak psychoterapia psychodynamiczna czy terapia poznawczo-behawioralna (CBT). Tego typu połączenie daje szersze i bardziej kompleksowe narzędzie terapeutyczne, które uwzględnia zarówno bieżące trudności emocjonalne, jak i głębsze, bardziej złożone problemy psychiczne.

Terapia Gestalt oferuje potężne narzędzia, które są niezwykle cenne w pracy z emocjami i ciałem, jednak jej efektywność jest najbardziej widoczna, gdy jest stosowana w odpowiednich kontekstach i z odpowiednimi pacjentami. W połączeniu z innymi podejściami, takimi jak psychodynamiczne czy CBT, może stać się wszechstronnym narzędziem, które pomoże pacjentom w skutecznym leczeniu szerokiego wachlarza trudności emocjonalnych i psychicznych.

Źródła:

1. https://www.psychoterapiaptp.pl/Skutecznosc-psychoterapii-Gestalt-w-zakresie-regulacji-emocji-u-pacjentow-z-zaburzeniami-nerwicowymi-lekowymi%2C57902%2C0%2C1.html?utm_source=chatgpt.com
2. https://gestaltpolska.org.pl/badania-naukowe/?utm_source=chatgpt.com
3. https://psychologia.edu.pl/czytelnia/50-artykuly/1036-teoria-i-praktyka-terapii-gestalt-czesc-i-elementarne-wprowadzenie.html?utm_source=chatgpt.com