W jakim wieku dać dziecku smartfona?

Według danych z USA, połowa dzieci w wieku 11 lat posiada własnego smartfona. Według polskiego badania Digital Care „Dzieci a smartfony” w naszym kraju 40% dzieci w wieku 11-15 lat posiada smartfona, 21% dzieci w wieku 8-10 lat oraz aż 13% dzieci w kategorii wiekowej 5-7 lat.

Wszyscy wiemy, że dziecko w wieku podstawówki wciąż jeszcze dojrzewa, a jego niedojrzały umysł i układ nerwowy w świecie offline są chronione przez wiele ograniczeń. Nie pozwalamy dzieciom oglądać filmów niedostosowanych do ich wieku, brać udział w rozmowach na pewne tematy na które rozmawiają dorośli.

Smartfon jest okienkiem na świat, w którym nie ma kategorii wiekowych, które wypracowaliśmy w świecie offline by chronić niedojrzałość dziecka. Algorytmy mogą proponować treści, które są niedostosowane lub nawet niestosowne, a za pomocą funkcji social media z dziećmi mogą próbować nawiązywać kontakt osoby, z którymi nie pozwolilibyśmy im się kontaktować w świecie offline.

Z drugiej strony smartfon umożliwia dziecku uczestniczenie w cyfrowym życiu towarzyskim znajomych ze szkoły i podwórka, nawiązywanie relacji za pomocą sieci z innymi dziećmi o podobnych zainteresowaniach, rozwijanie kreatywności i poszerzanie swoich zainteresowań. Z tego względu wielu rodziców ma duże trudności z decyzją kiedy i jak dać dziecku smatfona ponieważ lista korzyści jest równie długa co lista zagrożeń.

Organizacja Common Sense Media od lat działa na rzecz zapewnienia rodzicom i nauczycielom rzetelnej wiedzy na temat higieny cyfrowej w życiu dzieci i nastolatków. Niniejszy artykuł bazuje na wskazówkach opracowanych przez ekspertów Common Sense Media dla rodziców.

W jakim wieku dać dziecku smartfona?

Jako rodzice często szukamy prostych i jasnych wskazówek na których możemy się oprzeć. Jednak jak w wielu innych kwestiach, w przypadku dostępu do technologii cyfrowych i ustalenia zasad higieny cyfrowej w domu, tak naprawdę wszystko zależy od indywidualnych potrzeb danej rodziny.

Konkretny wiek dziecka nie jest gwarantem tego, że dziecko jest dość dojrzałe i posiada wystarczającą wiedzę (np. na temat zagrożeń w sieci), by uzyskać swobodny dostęp do smartfona. Sytuacja każdej rodziny różni się i w jednej rodzinie mogą istnieć obiektywne powody dla których dzieci potrzebują posiadać własnego smartfona, a w innych nie.

Warto pamiętać, że dzieci bardzo szybko nabierają biegłości w obsłudze urządzeń technologicznych, jednak taka techniczna biegłość nie oznacza jeszcze dostatecznej dojrzałości emocjonalnej (np. by poradzić sobie z treściami zawierającymi przemoc na które dziecko może przypadkiem trafić np. przez niedoskonałość algorytmów polecających powiązane treści) i odpowiedzialności, by umieć dozować sobie rozrywkę związaną z używaniem smartfona bez zaniedbywania innych potrzeb.

Organizacja Common Sense Media sugeruje, by zadać sobie następujące pytania:

• Czy Twoje dziecko wykształciło już poczucie odpowiedzialności? Czy informują Cię gdy chcą wyjść z domu i czy pojawiają się o umówionej porze?
• Czy Twoje dziecko gubi rzeczy szkolne, prace domowe, zapomina o swoich zobowiązaniach? Jeśli tak, istnieje szansa, że podarowany dziecku smartfon również zostanie zgubiony.
• Czy Twoje dziecko potrzebuje smartfona ze względów bezpieczeństwa? Jeśli to jest główny powód, rozwiązaniem może być smartwatch.
• Czy posiadanie łatwego dostępu do smartfona wpłynie pozytywnie czy negatywnie na życie towarzyskie dziecka? Czy są możliwe inne rozwiązania, które dadzą dziecku dostęp do cyfrowej części życia towarzyskiego bez wystawiania go na zagrożenia związane z niemilitowanym dostępem do tego źródła?
• Czy jesteś w stanie zaufać dziecku, że będzie używało smartfona odpowiedzialnie (np. nie wysyłać wiadomości tekstowych w czasie zajęć szkolnych lub nie korzystanie z smartfona w godzinach przeznaczonych na sen)
• Czy jesteś w stanie zaufać, że dziecko będzie rozumiało i przestrzegało reguł, które ustalicie w zakresie tego kiedy, gdzie i jak długo mogą korzystać ze smartfona?
• Czy jesteś w stanie zaufać, że będą odpowiedzialnie korzystać z funkcji smartfona (wiadomości tekstowe, zdjęcia i video) w sposób odpowiedzialny, który nie będzie krzywdził innych osób?
• Czy dziecko posiada wiedzę na temat cyberprzemocy, tego co wolno a czego nie wolno robić w sieci? Czy dziecko wie jak się zachować jeśli będzie świadkiem lub obiektem cyberprzemocy?

Co zamiast smartfona dla dziecka?

Jeśli chcemy dać dziecku możliwość komunikowania się z nami i ze swoimi znajomymi, możemy skorzystać z opcji pośrednich między dostępem do smatfona (który bywa uzależniający nawet dla dorosłych, a co dopiero dla dzieci), a trzymaniem ich pod komunikacyjnym „kamieniem”. Dziecku może w zupełności wystarczyć telefon komórkowy starszego typu jak Nokia 225, telefony produkowane specjalnie dla seniorów czy smartwatch.

Jeśli bardzo boimy się, że dziecko dozna społecznego wykluczenia z powodu odstawania od innych dzieci „klasą” posiadanego telefonu, powinnśmy się przyjrzeć własnym ranom z dzieciństwa na tle bycia wykluczanym i tego jak one pobrzmiewają w tej sytuacji.

Nasze dzieci mogą i będą doświadczać w życiu wykluczenia z powodów na które nie będziemy mieć wpływu lub w których nie jesteśmy skłonni iść na ustępstwa. O wiele większą wartością jaką możemy dać dziecku jest pokierowanie go jak sobie radzić z wykluczeniem i jak zachować świadomość własnej wartości niż inwestowanie w najnowszy smartfon, by mogło nim zaimponować w grupie znajomych. Jeśli sami nie jesteśmy w stanie tego zrobić, możemy się rozejrzeć za profesjonalną pomocą psychologiczną lub warsztatami na ten temat dla rodziców.

Jakie zasady korzystania z smartfona ustalić z dzieckiem?

Common Sense Media sugeruje przegadanie z dzieckiem następujących zasad przed daniem mu pierwszego smartfona:

Pisanie

• Dziecko powinno rozumieć, że udzielając się w internecie obowiązują takie same zasady okazywania szacunku i nie krzywdzenia innych jak w relacjach offline.
• Warto poinformować dziecko, że wszystko co zostaje wysłane do internetu, może stać się publiczne i pojawić się w innych miejscach internetu niż było to planowane. Nawet wiadomości / zdjęcia wysyłane w prywatnych wiadomościach mogą zostać upublicznione na forach publicznych i zostać tam na „zawsze”.

Dzwonienie

• Gdy dzwoni do dziecka nieznany numer, dziecko powinno wiedzieć, żeby nie odbierać samodzielnie tylko skonsultować to z rodzicami. Prosta zasada: Nie odbieraj telefonów od numerów, których nie znasz.
• Zasada: zawsze odbieraj telefon gdy dzwonią rodzice/opiekunowie.

Robienie zdjęć i kręcenie filmów

• Zapytaj o pozwolenie gdy chcesz komuś zrobić zdjęcie, nagrać film video, a zwłaszcza jeśli chcesz taki materiał udostępnić w internecie.
• Nie rób zdjęć, filmów lub fotomontaży, które są ośmieszające lub krzywdzące.

Aplikacje i gry

• Ustalcie zasady jakie aplikacje dziecko może pobierać. Dziecko powinno wiedzieć, że niektóre aplikacje i gry pobierają opłaty. Ustalcie zasady w tym zakresie.
• Jeśli decydujecie się na korzystanie z jakiejś aplikacji do kontroli rodzicielskiej, warto poinformować dziecko, że część funkcjonalności będzie zablokowana / niedostępna i dlaczego.

Udostępnianie

• Internet nie zapomina. Dziecko powinno wiedzieć, że konsekwencje udostępnienia czegoś w internecie mogą być długoterminowe i przykre dla niego lub otoczenia.
• Dziecko powinno znać zasady bezpieczeństwa na temat udzielania w internecie informacji na temat swojej lokalizacji, prywatnych i wrażliwych informacji.

Jak namówić dziecko, by odłożyło telefon?

Cóż może być bardziej denerwującego niż dziecko, które nie odrywa wzroku od ekranu telefonu. Świat cyfrowy jest bardzo absorbujący nawet dla nas, dorosłych (przypomnjmy sobie jak się zachowujemy, gdy dostaniemy istotne powiadomienie – coś pilnego z pracy albo wiadomość od ważnej dla nas osoby). Dla dzieci bycie w stałym kontakcie ze znajomymi jest bardzo istotne. Smartfony dają im możliwość bycia w stałym kontakcie, której rodzice nie doświadczyliśmy gdy sami dorastali.

Jednak nawet jeśli jesteśmy skłonni uszanować nowe cyfrowe potrzeby społeczne naszych dzieci, w rodzinie potrzebne są zasady cyfrowej higieny i wiedza na temat uzależniających aspektów tej technologii. Rozciągający się na cały dzień czas ekranowy nie powinien utrudniać dziecku uczestniczenia w życiu rodzinnym offline, odrabiania prac domowych, odpoczynku, sportu i innych jego obowiązków. Jak pomóc dzieciom zachować cyfrową higienę w korzystaniu ze smartfona?

• Pomóc dzieciom zauważyć ich nawyki związane z korzystaniem ze smartfona przez otwarte, nie oceniające rozmowy na ten temat. Możemy np. zacząć rozmowę od stwierdzenia jakiejś obserwacji „widziałam, że wczoraj bardzo pochłonęła Cię ta gra i jestem ciekawa, czy starczyło Ci czasu na inne ważne dla Ciebie rzeczy?”, „widziałam, że bardzo pochłonęło Cię oglądanie filmków na TikToku, czy znalazłeś czasy by dobrze przygotować się do dzisiejszego sprawdzianu?”. Dzieci nie mają jeszcze takiej zdolności oceny i analizy swojego zachowania jak my dorośli i potrzebują naszych wskazówek i przewodnictwa.
• Pomóc dzieciom ustalić ramy w których zachowujemy higienę cyfrową. Np. zasady rodzinne wg których nie korzystamy z telefonów podczas rodzinnych posiłków albo podczas jazdy samochodem.
• Być przykładem dla dzieci i dbać o własną higienę cyfrową. Pokazywać dzieciom taki sposób korzystania z telefonu jaki chcielibyśmy zobaczyć u nich.
• Wprowadzić zasadę, że telefony wieczorem ładują się np. w salonie. Brak dostępu do źródła rozrywki i komunikacji późnym wieczorem i w nocy daje dziecku naturalne ramy czasu offline i pomaga wyciszyć się do snu.
• Jeśli obserwujemy u dziecka problematyczne korzystanie ze smartfona warto mieć świadomość, że leżące pod tym przyczyny mogą być głębokie i skupić się na znalezieniu i rozwiązaniu tych przyczyn (np. problemy w szkole, poczucie samotności, poczucie bycia niezrozumianym) niż na samym efekcie (dziecko ucieka w świat online).

Źródło:
Common Sense Media
Zdjęcie autorstwa Rodion Kutsaiev, Unsplash