Wprowadzenie
Rozwój technologii cyfrowych oraz powszechne korzystanie z internetu i komunikatorów online znacząco zmieniły sposób, w jaki funkcjonujemy w społeczeństwie, w tym także w środowisku pracy. Jednym z nowych, poważnych problemów współczesnego świata zawodowego jest mobbing online – forma przemocy psychicznej, która przenosi się z tradycyjnych relacji interpersonalnych do przestrzeni cyfrowej. Cyberprzemoc w miejscu pracy, zwana także mobbingiem cyfrowym, to zjawisko trudne do wykrycia, a jednocześnie niezwykle szkodliwe dla ofiar i całych zespołów.
Celem artykułu jest przybliżenie problematyki mobbingu online w kontekście świata zawodowego, omówienie jego specyfiki, skutków oraz metod zapobiegania i przeciwdziałania temu zjawisku.
Definicja mobbingu i jego cyfrowej odmiany
Mobbing to powtarzające się, długotrwałe działania lub zachowania skierowane przeciwko pracownikowi, które mają na celu poniżenie, zastraszenie lub izolację w miejscu pracy (Kotowska & Zieliński, 2017). Tradycyjnie mobbing rozgrywał się w bezpośrednich kontaktach między ludźmi, ale wraz z rozwojem technologii pojawiła się nowa forma – mobbing online, czyli cybermobbing w pracy.
Mobbing online obejmuje działania takie jak obraźliwe e-maile, wiadomości na czatach firmowych, nieuzasadnione upublicznianie informacji czy plotek w internecie, a także wykluczanie pracownika z komunikacji online (Lewandowska, 2020). Ze względu na cyfrowy charakter, ataki te mogą być stałe, dostępne przez całą dobę i trudniejsze do uniknięcia.
Mechanizmy i przejawy mobbingu online w pracy
Cybermobbing w miejscu pracy może przyjmować różne formy. Do najczęstszych należą:
- Wysyłanie obraźliwych, poniżających wiadomości – zarówno w oficjalnej korespondencji, jak i prywatnych komunikatorach.
- Rozpowszechnianie fałszywych informacji i plotek dotyczących pracownika.
- Wykluczanie z grupowych rozmów i spotkań online, co prowadzi do izolacji.
- Publikowanie kompromitujących zdjęć lub filmów.
- Nieuzasadnione krytykowanie i podważanie kompetencji przez mail czy komunikatory (Kowalczyk & Malinowski, 2019).
Tego typu działania wykorzystują fakt, że w środowisku cyfrowym często brakuje bezpośredniej konfrontacji, co ułatwia sprawcom przemoc psychologiczną i daje poczucie anonimowości.
Skutki mobbingu online dla pracowników i organizacji
Długotrwałe doświadczanie mobbingu online może prowadzić do poważnych konsekwencji psychicznych dla ofiar, takich jak:
- Stres i lęki, które obniżają jakość życia.
- Obniżenie samooceny i poczucia własnej wartości.
- Depresja i wypalenie zawodowe.
- Problemy ze snem oraz koncentracją (Majchrzak, 2021).
Z punktu widzenia organizacji, mobbing online wpływa negatywnie na atmosferę pracy, obniża efektywność zespołu, zwiększa absencję i rotację pracowników oraz może prowadzić do kosztownych procesów prawnych (Sikora & Wrona, 2022).
Prawo i ochrona pracownika
W polskim prawie mobbing jest uregulowany przede wszystkim w Kodeksie pracy (art. 94(3)) oraz w przepisach dotyczących ochrony dóbr osobistych (Kodeks cywilny). Cybermobbing w pracy, choć nowy, jest traktowany jako forma mobbingu, a pracodawca ma obowiązek przeciwdziałać takim zachowaniom i chronić pracowników (Bąk, 2019).
Ponadto ofiary mobbingu online mogą korzystać z pomocy prawnej, zgłaszać sprawę do sądu pracy lub instytucji mediacyjnych. Ważne jest jednak dokumentowanie wszelkich przejawów przemocy cyfrowej – e-maile, wiadomości, zrzuty ekranu itp., co ułatwia dowodzenie.
Profilaktyka i przeciwdziałanie
Zapobieganie mobbingowi online wymaga działań na kilku poziomach:
- Edukacja pracowników i kadry zarządzającej – szkolenia z zakresu cyberbezpieczeństwa, etyki pracy i rozpoznawania mobbingu (Nowak & Szymańska, 2021).
- Wprowadzenie jasnych procedur i polityk antymobingowych, uwzględniających również formy cyfrowe.
- Tworzenie bezpiecznej kultury organizacyjnej, opartej na wzajemnym szacunku i otwartej komunikacji.
- Szybka i skuteczna reakcja na sygnały przemocy, w tym udzielanie wsparcia psychologicznego i prawnego.
Nowoczesne firmy coraz częściej sięgają także po narzędzia monitorujące komunikację cyfrową, jednak ich stosowanie musi być zgodne z zasadami prywatności i prawa pracy.
Podsumowanie
Mobing online jest poważnym problemem współczesnego świata pracy, który łączy tradycyjną przemoc psychiczną z nowymi możliwościami cyfrowymi. Cyberprzemoc w miejscu pracy powoduje poważne szkody zarówno dla indywidualnych pracowników, jak i całych organizacji. Skuteczna walka z tym zjawiskiem wymaga edukacji, jasnych procedur oraz odpowiedzialnej postawy pracodawców i współpracowników.
Ważne jest również, aby ofiary miały świadomość swoich praw i możliwości uzyskania pomocy, a społeczeństwo – aby rozumiało, jak groźny i niszczący jest mobbing online. W ten sposób można budować bezpieczniejsze i bardziej przyjazne środowisko zawodowe, dostosowane do realiów cyfrowej ery.
Bibliografia
Bąk, A. (2019). Przestępstwa związane z cyberprzemocą w polskim prawie pracy. Prawo i Praktyka, 15(2), 55-68.
Kotowska, I., & Zieliński, M. (2017). Mobbing w miejscu pracy – uwarunkowania i konsekwencje. Psychologia Pracy, 22(1), 12-23.
Kowalczyk, M., & Malinowski, J. (2019). Cybermobbing – nowa twarz przemocy w pracy. Bezpieczeństwo Pracy, 41(3), 24-30.
Lewandowska, A. (2020). Cybermobbing w środowisku zawodowym – analiza przypadków. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, 10(4), 90-102.
Majchrzak, A. (2021). Skutki psychologiczne mobbingu cyfrowego u pracowników. Psychiatria Polska, 55(6), 1107-1118.
Nowak, P., & Szymańska, K. (2021). Edukacja i profilaktyka w zwalczaniu mobbingu online. Edukacja i Zarządzanie, 14(2), 59-71.
Sikora, A., & Wrona, E. (2022). Mobbing cyfrowy a efektywność pracy zespołu. Zarządzanie i Społeczeństwo, 29(1), 44-57.
