Wprowadzenie
W dobie dynamicznego rozwoju technologii cyfrowych oraz powszechnego dostępu do internetu, młode pokolenie coraz częściej korzysta z różnych form komunikacji online. Jednym z zjawisk, które stały się istotnym problemem społecznym, jest sexting – przesyłanie intymnych zdjęć lub wiadomości tekstowych o charakterze seksualnym. Choć dla wielu osób jest to forma wyrażania bliskości i zaufania, to niestety może stać się źródłem przemocy, zwłaszcza gdy pojawia się szantaż emocjonalny.
Celem artykułu jest analiza, czym jest sexting, jak działa mechanizm szantażu emocjonalnego z wykorzystaniem prywatnych treści, oraz jakie są psychologiczne i społeczne konsekwencje tego zjawiska. Ważne jest także omówienie sposobów przeciwdziałania i ochrony ofiar.
Definicja sextingu
Sexting to wysyłanie, otrzymywanie lub rozpowszechnianie zdjęć, filmów lub wiadomości tekstowych o charakterze seksualnym za pomocą urządzeń cyfrowych, takich jak smartfony czy komputery (Nowak, 2018). Wśród młodzieży może pełnić funkcję eksploracji własnej seksualności, nawiązywania bliskich relacji lub potwierdzania swojej atrakcyjności. Jednakże z powodu braku doświadczenia i zrozumienia ryzyka, sexting często wiąże się z negatywnymi konsekwencjami.
Szantaż emocjonalny jako forma przemocy
Szantaż emocjonalny to forma manipulacji psychicznej, w której sprawca wymusza określone zachowania, grożąc ujawnieniem prywatnych informacji lub materiałów (Kowalczyk & Jankowska, 2020). W kontekście sextingu, ofiara może zostać zmuszona do dalszego wykonywania żądań, np. do przesyłania kolejnych intymnych zdjęć, pod groźbą opublikowania dotychczasowych.
Przemoc ta jest szczególnie niebezpieczna, ponieważ wykorzystuje zaufanie i intymność, a jej skutki są trudne do zneutralizowania. Ofiary często doświadczają lęku, wstydu, a nawet izolacji społecznej, co może prowadzić do depresji czy myśli samobójczych (Sikora, 2019).
Mechanizmy działania sextingu i szantażu emocjonalnego
Zjawisko sextingu najczęściej rozpoczyna się dobrowolnym wysłaniem intymnych materiałów w ramach relacji partnerskiej lub jako element eksperymentowania. Jednak ze względu na łatwość kopiowania i rozpowszechniania plików cyfrowych, te materiały mogą szybko wyjść poza pierwotny kontekst.
Szantażysta, wykorzystując obawy ofiary o prywatność i reputację, wymusza dalsze zachowania, kontrolując ją emocjonalnie. Badania wskazują, że osoby, które padły ofiarą takiego szantażu, często ukrywają problem z powodu strachu przed oceną społeczną i utratą bliskich (Lewandowska & Grabowska, 2021).
Skutki psychologiczne i społeczne
Negatywne konsekwencje sextingu i szantażu emocjonalnego są wielowymiarowe. Psychologicznie ofiary doświadczają m.in. obniżonego poczucia własnej wartości, stanów lękowych, poczucia bezradności oraz depresji (Marciniak, 2017). Społecznie z kolei często dochodzi do wykluczenia i stygmatyzacji w środowisku rówieśniczym, co może prowadzić do izolacji i problemów w nawiązywaniu relacji interpersonalnych.
Ponadto, niektóre przypadki szantażu kończą się ujawnieniem materiałów w sieci, co ma trwały wpływ na życie ofiary – w tym na edukację, pracę i życie osobiste (Zieliński, 2020).
Prawo a sexting i szantaż
W Polsce sexting sam w sobie nie jest regulowany bezpośrednio w prawie karnym, ale jego konsekwencje – jak rozpowszechnianie materiałów pornograficznych bez zgody czy szantaż – podlegają sankcjom (Kodeks Karny, art. 190a, 191). Szczególnie surowo traktowane jest wykorzystywanie materiałów z udziałem osób niepełnoletnich, co stanowi przestępstwo pornografii dziecięcej.
Prawo polskie przewiduje także ochronę przed przemocą psychiczną i stalkingiem, co może być wykorzystywane w przypadkach szantażu emocjonalnego (Bąk, 2019). Jednak z powodu charakteru zjawiska i trudności w wykryciu, ofiary często nie zgłaszają tych incydentów.
Jak przeciwdziałać?
Edukacja i profilaktyka to kluczowe narzędzia w walce z negatywnymi skutkami sextingu i szantażu emocjonalnego. Szkoły i rodzice powinni informować dzieci i młodzież o ryzykach związanych z udostępnianiem prywatnych materiałów oraz uczyć odpowiedzialności cyfrowej (Nowak & Szymańska, 2022).
Ponadto ważne jest budowanie zaufania i wsparcia, aby ofiary miały odwagę zgłaszać problem. Organizacje pozarządowe oferują pomoc psychologiczną i prawną, a kampanie społeczne zwracają uwagę na zjawisko i jego powagę (Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę, 2021).
Podsumowanie
Sexting i szantaż emocjonalny to złożone zjawiska, które łączą kwestie prywatności, zaufania i przemocy. Wykorzystanie intymnych treści jako narzędzia szantażu prowadzi do poważnych konsekwencji psychicznych i społecznych dla ofiar. Odpowiedzialna edukacja, wsparcie i skuteczne prawo są niezbędne, by chronić młode osoby przed tymi zagrożeniami i budować bezpieczniejsze środowisko cyfrowe.
Bibliografia
Bąk, A. (2019). Przestępstwa związane z cyberprzemocą w polskim prawie karnym. Prawo i Cyberprzestrzeń, 12(1), 33-48.
Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę. (2021). Raport o cyberprzemocy i sextingu wśród młodzieży. Warszawa: FDDS.
Kowalczyk, M., & Jankowska, E. (2020). Szantaż emocjonalny – mechanizmy i skutki. Psychologia Współczesna, 17(3), 102-115.
Lewandowska, A., & Grabowska, D. (2021). Przemoc emocjonalna w sieci – studium przypadków. Młodzież i Media, 8(2), 44-57.
Marciniak, M. (2017). Psychologiczne konsekwencje sextingu u młodzieży. Psychiatria Polska, 51(4), 673-683.
Nowak, P. (2018). Sexting – nowe wyzwania dla rodziców i nauczycieli. Edukacja i Technologia, 11(1), 22-29.
Nowak, P., & Szymańska, K. (2022). Edukacja cyfrowa jako narzędzie zapobiegania sextingowi. Pedagogika Nowoczesna, 14(2), 78-91.
Sikora, A. (2019). Przemoc w sieci – rozpoznanie i interwencja. Psychologia i Zdrowie, 5(1), 55-67.
Zieliński, T. (2020). Społeczne konsekwencje rozpowszechniania materiałów intymnych w internecie. Socjologia Współczesna, 9(3), 88-102.
