Wstęp
Wyobraź sobie taki obrazek: rodzina siedzi przy kuchennym stole. Trwa właśnie wspólny posiłek. Każdy ma przed sobą talerz, ale nie patrzy na niego. Nie patrzą też na siebie nawzajem. Co chwilę ktoś się zaśmieje. Dzieci pytają czasem o coś rodziców, ale w odpowiedzi jest chrząknięcie. Ktoś lekko skrzywi się na widok czegoś na ekranie. W tle gra telewizor, z każdego smartfona dobiega inny dźwięk. Tworzy się kakofonia bodźców, ale jednak…jest w tym cisza.
Może to tylko fikcyjna scena, a może coś co dobrze znasz.
Bez problemu stwierdzisz, co w tym opisie jest nie tak. Powiesz, że to telefony i będziesz mieć rację. Skoro to jednak takie oczywiste dlaczego ciągle to robimy? Dlaczego ciągle uznajemy za coś normalnego, że pierwszą rzeczą, po którą sięgamy jest telefon.
W erze cyfrowej, gdzie technologie oferują nieograniczone możliwości komunikacji, łatwo zatracić granice między „byciem razem” a „byciem obok siebie”. Telefony, smartfony, tablety stały się narzędziami, które łączą nas z całym światem. Z jednej strony pozwalają nam na natychmiastowy kontakt z przyjaciółmi, rodziną, czy pracą, ale z drugiej – odrywają nas od tych, którzy są obok nas.
Kiedy telefon wibruje lub wyświetla powiadomienie, natychmiast przyciąga naszą uwagę. Reakcja jest automatyczna – chcemy sprawdzić, co się dzieje, sprawdzić, czy nie przegapiliśmy czegoś ważnego. W tej chwili łatwo zapomnieć, że to, co naprawdę ważne, dzieje się teraz, przy naszym stole, w tej chwili, w tej przestrzeni.
Psychologowie zauważają, że tak intensywne angażowanie się w technologie w przestrzeni rodzinnej może prowadzić do spadku jakości relacji, a nawet poczucia izolacji, mimo fizycznej obecności. Wydaje się, że to paradoks: nie będąc obecnym w życiu rodziny, jednocześnie jesteśmy bardziej dostępni dla reszty świata.
Technologia, a bariera emocjonalna
Pomimo fizycznej obecności w tym samym pomieszczeniu, emocjonalnie często jesteśmy bardzo daleko od siebie. Technologie, które miały na celu ułatwienie życia, skrócenie dystansu i poprawienie komunikacji, nieoczekiwanie przyniosły odwrotny efekt. Miały stać się narzędziami, które pozwalają utrzymać więzi z bliskimi, nawet jeśli dzielą nas kilometry, ułatwić kontakt, uprościć go, a wszystko to dzięki coraz bardziej intuicyjnym aplikacjom i komunikatorom. W teorii miało to wszystko uczynić życie łatwiejszym i bardziej zintegrowanym. Jednak rzeczywistość pokazuje, że te proste i szybkie narzędzia zaczynają nas oddzielać.
Technologia miała w założeniu skrócić nasz dystans – między osobami, między miejscami, między światami. Komunikatory, media społecznościowe, aplikacje do przesyłania wiadomości – miały stać się mostami, które łączą, a nie dzielą. Stały się jednak tak proste w obsłudze i szybkie w działaniu, że zamiast zbliżać, zaczęły nas od siebie oddzielać. W ciągu zaledwie kilku chwil jesteśmy w stanie napisać wiadomość, wyśmiewać się na Twitterze, wysłać „serduszko” na Instagramie, jednak te gesty są coraz bardziej mechaniczne, bezosobowe, a czasem nawet puste w swojej wymowie. I mimo tego, że mamy nieograniczony dostęp do siebie nawzajem, nigdy nie byliśmy tak od siebie oddaleni.
Technologia, a rodzina
W przypadku rodzin to oddalenie ma ogromne konsekwencje. Spędzanie czasu razem to nie tylko przebywanie w jednym pomieszczeniu, ale też tworzenie wspólnych chwil, rytuałów, dzielenie się myślami i emocjami. Jednym słowem – interakcje. Dzieci, które uczą się jak powinny wyglądać relacje często widzą swoich rodziców zapatrzonych w telefony lub komputery (ale ciężko jest też obwiniać rodziców, gdy coraz większy pęd świata zmusza ich do stałej obecności i presji, a to przecież umożliwia technologia). Praca z domu przy opiece nad dziećmi miała właśnie pomóc pogodzić te dwie rzeczy. Wychowywanie dzieci stawia nam wiele wyzwań, nie tylko w erze cyfrowej, lecz może zamiast organizować palenie telefonów i tabletów na stosie zastanowić się co zrobić z problemem i jak najlepiej go rozwiązać. Bo problem zdecydowanie istnieje.
Jak rozwiązać problem?
Pierwszym krokiem do rozwiązania tego problemu jest ustalenie jasnych granic dotyczących korzystania z technologii w rodzinie. Technologie są obecne w naszym życiu, ale kluczowe jest, aby korzystać z nich świadomie, z szacunkiem dla czasu spędzanego razem. Oto kilka konkretnych zasad, które mogą pomóc w ograniczeniu wpływu technologii na relacje rodzinne:
1. Podczas posiłków nie korzystamy z telefonów.
Posiłki to czas na bycie razem i budowanie więzi, dlatego warto skupić się na rozmowie i wzajemnym kontakcie. Korzystanie z telefonu przy stole nie tylko rozprasza naszą uwagę, ale może też negatywnie wpłynąć na naszą psychikę i emocje. Dodatkowo, brak uwagi na jedzeniu może prowadzić do problemów trawiennych, ponieważ nie zauważamy, kiedy jesteśmy pełni, co sprzyja przejadaniu się. Posiłki powinny sprzyjać zarówno bliskości, jak i dbałości o zdrowie, dlatego warto wyeliminować telefony w tym czasie.
2. Nie chodzimy z telefonami do toalety.
Choć może to brzmieć zabawnie, korzystanie z telefonu w toalecie jest jednym z przykładów tego, jak technologia wkrada się w każdą chwilę naszego dnia. Przesiadywanie w toalecie z telefonem w ręku sprawia, że spędzamy w niej o wiele więcej czasu, niż potrzebujemy. Długotrwałe siedzenie w niewłaściwej pozycji może prowadzić do problemów zdrowotnych, takich jak hemoroidy czy zaburzenia w funkcjonowaniu układu pokarmowego. Ograniczenie używania telefonu w takich momentach jest prostym krokiem ku lepszemu zdrowiu fizycznemu i psychicznemu. ( nie mówiąc już o zwyczajnej blokadzie toalety, gdy za drzwiami stoi już mała kolejka)
3. Godzina przed snem – brak telefonów, gadżetów, telewizji.
Nawyk korzystania z technologii tuż przed snem wpływa na jakość naszego odpoczynku. Spędzając czas z telefonem w ręku lub przed telewizorem, nie tylko zaburzamy nasz rytm dobowy, ale również narażamy nasz umysł na nadmiar bodźców. Ekspozycja na niebieskie światło emitowane przez ekrany urządzeń zakłóca produkcję melatoniny – hormonu odpowiedzialnego za sen, a nadmiar bodźców dostarczanych przez technologię może prowadzić do nadmiernej produkcji dopaminy. Dlatego warto ustalić zasadę, że na godzinę przed snem rezygnujemy z korzystania z internetu i wszelkich elektronicznych urządzeń. Dzięki temu organizm ma szansę na naturalne wyciszenie i przygotowanie się do odpoczynku.
Wnioski
Technologia stała się nieodłącznym elementem naszego życia, upraszczając je i przyspieszając dostęp do informacji w niemal każdej dziedzinie. Umożliwia nam szybkie komunikowanie się, zarówno w pracy, jak i w życiu codziennym. W ciągu zaledwie kilku sekund możemy odpowiedzieć na wiadomość, spełnić prośbę szefa czy skontaktować się z uczelnią. Dla wielu osób, zwłaszcza mam, technologia stała się narzędziem, które umożliwia godzenie pracy zawodowej z opieką nad dziećmi. Dzięki pracy zdalnej, nie musimy wychodzić z domu, by efektywnie łączyć te dwie sfery życia.
Jednak, mimo tych licznych korzyści, technologia może także prowadzić do pewnego zatracenia. Zamiast poświęcać czas na prawdziwe, głębokie relacje z bliskimi, często angażujemy się w bezmyślne scrollowanie czy odpowiedzi na wiadomości, co w konsekwencji sprawia, że tracimy więź z najbliższymi. W szczególności dzieci mogą nie otrzymywać odpowiednich wzorców budowania zdrowych relacji. To nie znaczy, że musimy spędzać każdą minutę z dziećmi, ale że obecność i angażowanie się w ich życie jest kluczowe dla ich emocjonalnego i społecznego rozwoju, w więzi społeczne odgrywają kluczową rolę w rozwoju człowieka, zwłaszcza w dzieciństwie. Eksperymenty Harlowa na małpach pokazały, że bliskość i kontakt emocjonalny są ważniejsze niż samo zaspokajanie podstawowych potrzeb, a badania René Spitza nad dziećmi wychowywanymi w sierocińcach wykazały, że brak więzi prowadzi do poważnych konsekwencji rozwojowych. Współcześnie, w erze cyfrowej, coraz częściej zastępujemy bezpośrednie relacje interakcjami online, co może osłabiać poczucie więzi, zwłaszcza u dzieci. Jeśli już wcześniej brak bliskości powodował trudności emocjonalne, to jak wpłynie na młode pokolenia dorastanie w świecie, gdzie technologia często oddziela nas od realnych relacji?
Źródła:
- Jones, S. (Red.). (2014). Mosty zamiast murów: Podrękomunikacji interpersonalnej. PWN.
- Goleman, D. (1995). Inteligencja emocjonalna. Media Rodzina.
- Głowacki, M. (2015). Technologia a relacje międzyludzkie: Jak internet zmienia nasze życie społeczne. Wydawnictwo Naukowe PWN.
