Wybór odpowiedniej terapii psychologicznej może być kluczowy w leczeniu zaburzeń psychicznych, ale nie każda metoda działa równie skutecznie na wszystkie trudności. Psychoterapia obejmuje różne podejścia, a ich efektywność zależy od rodzaju problemu, osobowości pacjenta i jego gotowości do pracy nad sobą. Warto więc przyjrzeć się, jakie nurty terapeutyczne są najczęściej stosowane i jakie mają potwierdzenie naukowe w kontekście skuteczności.
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) – skuteczność potwierdzona badaniami
CBT jest jedną z najlepiej przebadanych form terapii. Opiera się na pracy nad schematami myślowymi oraz zmianą zachowań, co czyni ją bardzo skuteczną w leczeniu wielu zaburzeń. Statystyki pokazują:
- Depresja – poprawa u 50-75% pacjentów (Popiel & Pragłowska, 2008).
- Zaburzenia lękowe – skuteczność sięga 60-80%, szczególnie w fobiach i zaburzeniach panicznych (Dragan, 2016).
- PTSD – terapia ekspozycyjna w ramach CBT działa w 60-80% przypadków (Zawadzki & Popiel, 2017).
- OCD (zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne) – skuteczność na poziomie 70%, zwłaszcza przy zastosowaniu ekspozycji i zapobiegania reakcji (Rabe-Jabłońska, 2012).
CBT jest często rekomendowana jako pierwsza linia leczenia, ponieważ daje stosunkowo szybkie efekty.
Terapia psychodynamiczna – skuteczna, ale długoterminowa
Terapia psychodynamiczna koncentruje się na pracy nad nieświadomymi procesami i analizą przeszłych doświadczeń. Jest bardziej czasochłonna, ale przynosi długofalowe korzyści.
- Depresja – skuteczność 40-60% (Jakubczyk, 2015).
- Zaburzenia osobowości – pozytywne efekty u około 50% pacjentów, szczególnie w terapii borderline (Cierpiałkowska, 2014).
- Zaburzenia lękowe – skuteczność 40-55%, ale często wymaga dłuższego procesu terapeutycznego (Zawadzki, 2016).
Terapia psychodynamiczna jest szczególnie pomocna dla osób, które chcą głębiej zrozumieć swoje emocje i schematy zachowań.
Terapia dialektyczno-behawioralna (DBT) – skuteczność w borderline
DBT, opracowana przez Marshę Linehan, jest najbardziej efektywna w leczeniu zaburzeń osobowości typu borderline.
- Zaburzenie borderline – poprawa u 70-80% pacjentów (Sokołowska & Zawadzki, 2019).
- Zachowania autodestrukcyjne – redukcja samookaleczeń o 60-75%.
DBT łączy CBT z technikami uważności i regulacji emocji, co sprawia, że pacjenci lepiej radzą sobie z impulsywnością.
Terapia akceptacji i zaangażowania (ACT) – skuteczność w pracy nad elastycznością psychologiczną
ACT koncentruje się na akceptacji myśli i emocji oraz zaangażowaniu w wartościowe działania.
- Depresja i lęki – skuteczność 60-75% (Kleszcz, 2020).
- Przewlekły stres i ból – poprawa u 50-70% pacjentów.
ACT jest dobrym wyborem dla osób, które chcą nauczyć się akceptacji trudnych emocji i radzenia sobie ze stresem.
EMDR – terapia przetwarzania traumy
EMDR (desensytyzacja i przetwarzanie za pomocą ruchów gałek ocznych) to jedna z najskuteczniejszych metod w leczeniu PTSD.
- PTSD – efektywność 70-90% (Dragan, 2016).
- Zaburzenia lękowe – stosowana pomocniczo, ale mniej skuteczna niż w PTSD.
EMDR pozwala na przetworzenie traumatycznych wspomnień w sposób mniej obciążający emocjonalnie.
Terapia systemowa – skuteczność w pracy z rodzinami
Terapia systemowa koncentruje się na relacjach międzyludzkich i funkcjonowaniu w rodzinie.
- Problemy relacyjne – poprawa jakości relacji w 60% przypadków (Ziółkowska, 2018).
- Zaburzenia zachowania u dzieci – skuteczność 50-70% (Cierpiałkowska, 2014).
Terapia systemowa często jest stosowana w terapii rodzinnej oraz w pracy z dziećmi i młodzieżą.
Podsumowanie
Nie istnieje jedna „najlepsza” terapia – skuteczność zależy od rodzaju zaburzenia i indywidualnych potrzeb pacjenta. CBT i EMDR mają wysoką skuteczność w leczeniu depresji, zaburzeń lękowych i PTSD, podczas gdy DBT jest najlepsza dla osób z borderline. Terapie psychodynamiczne i systemowe przynoszą lepsze efekty w długoterminowej pracy nad osobowością i relacjami.
Bibliografia
Bibliografia:
- Cierpiałkowska, L. (2014). Psychologia osobowości: teoria i badania. Warszawa: PWN.
- Dragan, W. Ł. (2016). Trauma i pamięć. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Jakubczyk, A. (2015). Psychoterapia psychodynamiczna: Teoria i praktyka. Warszawa: PWN.
- Kleszcz, B. (2020). Terapia akceptacji i zaangażowania w praktyce klinicznej. Kraków: WUJ.
- Popiel, A., & Pragłowska, E. (2008). Terapia poznawczo-behawioralna. Teoria i praktyka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
